Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »wykonujący coś lub poruszający się z dużą prędkością«: Ciebie proszę, Kupidynku, co z łuczkiem chodzisz, Co miłości szybką strzałą w serce me godzisz, Ulecz ten bol między nami, nie dręcz nas więcej strzałami, Co z nimi chodzisz. SzlichWierszeWir I 177. Tám zdiąwszy sáydak z rámion/ szybki łuk złożełá Z ćięćiwy/ á w trawie się sámá porzyciełá/ Pod kárki málowáne lubię podestawszy. OvOtwWPrzem 75. Kto doydźie Tule/ w łodźi szybkiey biegu/ Rozgá go twoiá doczeka v brzegu. TwarSDaf 78. Jużeś nałożył, mój Kochanku drogi, Szybkiego łuku Twego krzywe rogi; Jużeś wziął strzałę i ostre żeleźce I trafiasz ręką wyprawną w to miejsce, Gdzie dusza mieszka, gdzie forta żywota. MorszZEmbWyb 292. Objedzie ten chorągwie i wraz każe szybką Puścić strzelbę, wraz nazad uciekać rozsypką, Jakoby już drugi raz nie przyszło im nabić. PotWoj1924 150. Tylko mu szybka kula koło uszu świśnie. PotWoj1924 302. Nie tak jest srogi, tak nieuchroniony Miecz na obiedwie strony wyostrzony Ani tak z szybkiej cięciwy puszczone Żeleźce w nagim ciele utopione; Nie tak okrutne były Atreowe Tasaki, kiedy rozciąwszy w połowę Dziatki niewinne w sztuki porąbały, Z ktorych na rożnach jedne członki drżały, Drugie miotały wody wylęknione, Kotły jęczały na ogień wstawione. MorszZWierszeWir I 444. Do obiadu trębacze, po obiedzie skrzypki, Na stajni cug i drugi, turek przy tym szybki, Toż dorodne wałachy, toż rumelczyk stoi. PotFrasz2Kuk II 231. Pod ktorey Páństwem część iedna wákuie Zięmskiey kráiny, ktorey wcel rychtuie Ręká ná Zwierzá grot: chociasz z źimnego Pije Aráxá, albo y zmárżłego, Igra Dunáiá, Ty lwy Gętuleńskie Wręcz biiesz czásęm ugąniasz kreteńskie Ploche ielęńie, Czásęm zá kozámi Dźikięmi strzelasz szybkiemi strzałámi. SenBardzTrag 123. Wypuść szybką z łuku strzałę, Ugodź w serce skamieniałe, A będzie inaczej, Nie tak, jak się znaczy. KorczWiz 25. Woiennych na dwie skrzydła Wierzbowskich szykuie) Iakoby tym prezentem serca żal cukruie: Wgore wznosi buńczuki, Szybkie Temrukow łuki, I bułaty ze stali. LamAkt 8 nlb. Idzie nietylko z ziemią, z piekłem, ále y z cáłym Niebem o lepszą upárte Ezochielowe zwierzę, intencye swoie ná cztery wiátry puszcza, wydáie żyćie swoie, ná wszytek Los Duchá Bożego, y tym záwiany pędźi y bieży, iák szybká pod rospostártym żaglem, przy fortunnym powianiu Nawá, tám gdzie go Duch Boży prowadzi, ubi impetus spiritûs alluc gradichatur. RobWAKost B2v. Kray ten wszystek gorzysty iest, gdzie konni tylko przeiecháć mogą bo Perskie konie są bárdzo szybkie á z trudnoscią piećhotá. ŁubŚwiat 584. Teráz záś ci Ludzie są wypolerowáni, ludzcy, Przyiaciele dobrzy, szybcy, biegli y do náwigacyi doskonáli. ŁubŚwiat 636. To z szybkiego gwiazd obrotu: iáko gdy dyamentem kto rusza, migáiącą widzi iego iasność. BystrzInfAstron N. Ják szybka Sárna, ták chyży krok sunie, Wspárszy się w oknie, uchyli kwátery, Gdy z pięknych oczu łez się strumień lunie, Dwáy przed nią stáną mocni Adwersarze, Miłość, złość; każdy z nich Autorkę kárze. DrużZbiór 281. Zwierza dzikiego y koni szybkich tu wiele, item wielorybow, z ktorych wiele tłustości, albo tronu y mát Norwegianie postronnym przedaią. ChmielAteny IV 414. Fleming, jako jest szybki, usiadł na krześle, a wtem Piotr Paszkowski, pułkownik przedniej straży, na niego nie pozwolił. MatDiar 419. Chybki, chutki, żartki, chyży. flinck, fehr, hurtig. léger, agil, vite, promt. § chybki to chłopiec. T III 131. Tak my dodaiem Barbarzyńcom lecy, Gdy Scytom szybkim podaiemy plecy, Ktorzy po wszystkich naszych dobr frymarkach Spiszą nam prawa żelazem na karkach. RutZabawki 44. [...] szykuią się powozy, otwieraią im mieysce, daią znak, ziemia huk wydaie pod nogami rozpędzonych koni, obłok gęstey kurzawy ich otacza, Erygona omdlewa, cała moc iey duszy w oczach tylko była, a oczy ściągaiąc powóz swoiego amanta, przedzieraią się przez tę gęstą kurzawę, wyścigaią się powozy, nayszybsze są na czele, Alcybiades miedzy niemi. MarmWęgPow 41. [...] chciałem brać krok szybki Dla pośpiechu, ale śnieg lgnął do łapciow lipki, I nogi zatrzymywał... NaruszASiel 18. Tu po kamyczkach strumyczek szybki Sączy przez łąki kryształy wodne: W nim srebrno-łuskie igraią rybki, Pędząc na głębi lata swobodne. NaruszASiel 53. Pływacz, (Falco lanarius) Mnoży się w Sycylii: lataiąc właśnie iak pływa po powietrzu. Jest wprawdzie hardy, lecz szybki i nayzdatnieyszy na Zaiące. KlukZwierz 206. Ni on szybkiemi polatuie skrzydły Gdzieś po powietrzu szerokiem; Lecz me zdradnemi serce wichląc sidły, Jednym się nie ruszy krokiem. KniaźErot 44. Dla tych trudności wielu Metrów i Autorów w tey Sztuce były zdania, iż pierwey nalażałoby się uczyć Sztuki Kompozycyi niż Akkompaniamentu, a to dla tego iż Sztuka Akkompaniowania potrzebuiąc prętkiego ucha i szybkiego w czytaniu Not Muzycznych oka, dla zgodzenia niezliczonych brzmienia Consonantium et Dissonantium, którychby Uczeń ładu przez Kompozycyą z zastanowieniem większym i uwagą doszedł. SierWSztuka 31. CHRYZES przyszedł do szybkich Achayskich okrętów, Pragnący Córę z jeńczych oswobodzić pętów, Niosł okup w upominkach rozlicznych kosztowny Za lube Dziecię Ociec i Starzec szanowny. HomPrzybIliada A2. Ty zaś teraz przy szybkiey flocie siedź gniewliwy, A nie wdaway się w woynę pomiędzy Achiwy. HomPrzybIliada A8v. Gorącá prożbá szybkiey strzáły lotem, Przeniká BOSKIE; przez Firmáment uszy, Z tąd wielki Anioł pędząc kołowrotem, Siecze powietrze y obłoki kruszy Tuż, przed Hetmáńskim w Oboźie námiotem, Stánąwszy wnętrznie Wodzowi, poruszy, Dobrze o wszystkim, O szczęśliwy zgołá, Ze masz, gdy zechcesz ná Pomoc Aniołá. JabłSWUprow L4.

2. »trwający krótko«: Herbowną Waszeciow moich wielce Mosci Panow, utorowane drogi, ÿ Goscince, podkową, nie na prostÿm Rzÿmskich Appiuszow, ale na prawdziwÿm, wiecznosci marmurze, rÿsowac trzeba, Ktore millionami po odległÿch cnotami swoimi torowała Krolestwach, Kiedÿ szÿbkiem swerÿ swoieÿ biegiem, cudze zbiegawszÿ ÿ zkrązÿwszÿ Kraie, do Oÿczÿstego Waszeciow moich wielce MosciePanow wprowadziła Kapitolium. WilczPam 23. Słońce jedzie, cztery go, przy orczyku złotem, Empirejskich dzianetów szybkim niesie lotem. PotFrasz1Kuk II 192. Sprzęże, á oni szybkiem lotem ślady mienią, I lecąc nieszkodliwym iadem cugle pienią. ClaudUstHist 9. Musiáłáby strzáłá prosto w gorę z łuku wypuszczona, álbo kámień w gorę rzucony nigdy ná toż mieysce nie upaść, dla umknięcia się szybkiego ziemi y z strzelcem. BystrzInfCosm A4. Jnne tańcami inne szybkim skokiem Czas miły tráwią, goniąc się w záwody Trudno nog doyżrzeć náyciekáwszym okiem, Aż zmordowane pobiegły do wody, Jam siedział nisko gdzie był potok wąski Widziałem nogi tylko po p - - - - - i [!]. DrużZbiór 226. Teraz kiedy się rod ludzki záplenił, Przy długiey kosie noszę ostre brzytwy, Krzaczek młodziuchny, byle zázielenił, Zrzynam látorośl; álbo iák rybitwy, Krążąc nád wodą kieruią lot szybki, Nie spodziewane biorą w gárdziel rybki. DrużZbiór 430.

3. »natychmiastowy, nagły«: Liczy się między życzliwych szyki, Ják między morze, máłe strumyki IGNACY z cáłym swym Zgromádzeniem, Chcąc wszytkie żale zgodnym ięczeniem Ná sobie strzymáć: sercá ná mećie Stáwić by o nie, w szybkim impećie, Gdy żal skieruie w STAROSTĘ strzáły, Ják o Márpeyskie pokruszył skáły. LeliwaHrab F. Jeżeli się zawiesi na sznurkach iedwabnych w poziomém położéniu, pręt żelazny albo rura strzelbowá, któréy iedén koniec będzie blizko bani dlá odbiéraniá z niéy Elektryczności, na drugim zaś kóńcu zawiesi się drót żelazny lub mosiężny, i ieżeli przez czas Elektryzacyi pręta żelaznégo trzymaiąc w ręku naczynié szklanné i napełnioné wodą z drótém żelaznym w niéy zatopionym, drugą ręką wydobędziémy iskrę z którégokolwiek mieysca się podobá pręta albo drótu wiszącégo na końcu i zatopionégo w wodzie naczyniá, po takowém wydobyciu, dá się uczuć wzruszénié arcy mocné i szybkié w obydwóch rękach, piersiach i całém ciele. SchnElektr 12. Dnia iednego do burzy skłonnego znurzony na śiłach wcześniey spać poszedł, i w nocy pod czas grzmotow nagłe uczuł w śiebie uderzenie, ktore tak było szybkie, że wprzod minęło, a niżeli o nim mogł myślić. TrzcińDys G4. Nayupodobańszem zaś ich cwiczeniem iest: rzucać długą gałęż, nazwana Dziryd czyli trzcinę, którą w naywiększym biegu na przeciw siebie ciskaiąc, całą sztukę zakładaią na szybkim zwrocie konia i wymierzaniu wzaiemnym grotu. VolnNowicOpis 57.

4. »wykonywany w dużym tempie«: Powetuię nauki, dam iey lotne skrzydła, Byle ci moia postać nie była obrzydła; Miłość prędka Mistrzyni, á w szybkiey odmianie, Uzbroi rozum w cnotę, á serce w kochanie. RadziwiłłowaFMiłość C. Rzucá się, i z radości szybkié czyniąc skoki, Rąbie silnym ogoném Oceán głęboki. YoungDmochSąd 31. Doświadczénie to, winniśmy naprzód: PP. Lavoisier i La Place, lubo wprzód ieszcze P. Cavendish przez szybkie palénie wielkiéy gazu wodorodnégo massy, wodę otrzymywał. ŚniadJędChem 120. Zdaie się więc niektórym dzisiéjszym Autorom, że podobné szybkié połączenia się dwóch piérwiastków składaiących wodę, zdarzaią się niekiédy w Atmosferze, przez co nawet huk piorunów i następuiący tuż po nich obfity deszcz tłómaczyć chciano. ŚniadJędChem 128.