Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »nielekko«: Kulbak strzelby na brali co az Saniom Cięszko. PasPam 157v.

2. »przykro, smutno«: Gdy Woyska staną w zwykłej bataliiey Ia niewygodzę swoiey fantazyiey Więc cięszko westchnąc y zapłakac cale, Na cię wspomniawszy moy Dereszu VALE. PasPam 51. Cięszko dzielnemu Rumakowi Gdy go nikczemny od Złobu od iada Osieł. PasPam 134. Cięszko musi bydz temu kto nie tylko że nie zarabiał nigdy Oyczyznie na zadną niewdzięczność ale y owszem wszelaką meruit gratitudinis [zasłużył wdzięczności] rekompensę. PasPam 140v.

3. »przykro«: O byłoz mi to cięszko zrazu w owym spustoszonym kraiu starać się opodwody do tak wielu wozow. PasPam 165. Wartować się kazałęm przy owych nocnych y dzięnnych kradzierzach y rozboiach. Comi było bardzo cięszko między ludzmi obcemi. PasPam 180. Cięszkosz tam będzie zanaymnieyszą krzywdę Ludzką za kozdą zosobna duszę odpowiadać y zanię nie znosne ponosic Ctuciatus [męczarnie]. PasPam 196.

4. »niebezpiecznie, niewygodnie«: Kiedy im cięszko było z Wielkich tylko kartanow okrutnie nąm łaiali [sc. Szwedzi] na kozdy dzięn koniom y ludziom dostawało się bo w tamtym mieyscu przenosi kula z długiego Działa prawie wszędzie. PasPam 62v. Nie miały szyki daley szancow progredi [posuwać się] tylko przy nich bić się defensive [broniąc się] Wysuwaiąc się pułkami do Nieprzyiaciela a kiedy cięszko to pod szance refugium [schronienie]. PasPam 103v. Tam nasi Panowie są na Odwodzie gdy by im cięszko było iuz by ich tu zanami widać było. PasPam 239.

5. »mocno, bardzo«: Woiewoda Malborski Denhoff Człowiek był Cięszko tłusty. PasPam 264v.

6. »powoli, ociężale«: Cięszko uciekał choc na dobrym koniu. PasPam 95.

CIĘŻKO
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest trudno«: Niechaj nie będzie ciężko ludziom nowym czekać, aż się w domach ich cnota wkorzeni i rozkorzeni. GórnDzieje 202. Po tym dzisiejszym kazaniu, Trzeba myślić o śniadaniu. A może ciężko nie robić, Pójdziemy w pole na zdobycz. SynMinKontr 220. Przeto synu/ nie chci nie będzie ćiężko wor Zakonny ták pożyteczny nosić. ZwierPrzykład 153. Basza powiedział: — „Ponieważ z dziesiąci domów ciężko na was dać do wioseł na galery po chłopie, dajcież z piąci.” SaadiOtwSGul 7. Jam mu i słowa nie odpowiedział, anim głowy, ani oczu ku górze nie podniósł, o co rozgniewany rzekł: — „Póki językiem dobrze możesz ruszać, Niech ciężko z ludźmi mówić ci nie będzie; Bo potém trudno zechcesz się przymuszać, Gdy goniec śmierci na wargach usiędzie.” SaadiOtwSGul 7. O! jakie kto z nas himery dziś przędzie W głowie nie swojej! złym, dobrym li będzie; To jednak ciężej, że nie mogło gorzej Jako być dotąd; i niechaj otworzy Ojczyzna drogie archiwy swe sobie, Nigdy jako w tej opłakańsza dobie. TwarSRytTur 96. Comi było bardzo cięszko między ludzmi obcemi. PasPam 266v. [...] ieden drugiemu szkody nie robic zakazywac pasterzom, bo to zawsze zawada między sąmsiadami bywa, uczynic zaraz sprawiedliwość w szkodzie, nieodwłaczac do Pana, do rugowego prawa, testamenta, zapisy przedarzy, aby w xięgi sprawiedliwie wpisywac przy przysiężnych, bo to ... swoie summienie P. Bogu cieszko odpowiedziec. KsPtaszUl 566. A ponieważ nic nie tak bardzo jest ciężko człowiekowi, ile prostemu, jako do cudzoziemskiego przyuczać się języka i łatwiej jednemu cudzoziemcowi oficyjerowi do polskiego przywyknąć niżeli tak wiele tysięcy e converso do cudzoziemskiego, więc postanawiamy, in futurum aliis musztry polskim językiem aby wprawowane były. SuffProwRzecz 248. Bo zátwárdźiáłe iest serce ludu tego, i cięsżko im słucháć, i oczy swe zámrużáią; że by snáć nie widźieli, i nie słyszeli prawdy, i sercem nie przyięli, i nie náwroćili się, i nie zbáwiłem ich. SczanPrawda 82. Ale pytám śię, ktoż te dobrá obaerat? mi sámi? záćiągájąc summy Duchowne ná dobrá násze? á coż jest zá injuria volenti? záczym w tey mierze jeżeli kto laeditur, to nisi á se ipso, miło bráć summę, niechże nie bedźie y cięszko stáre oneroso contrctui. BystrzPol Q2v-Q3. Tylko że to tu ćięszko discernere lepram et lepram; ponieważ ták Monárchia, jáko y Arystokrácya, álbo Demokrácya, máją pro se pozorne rácye, ále też y contra absurda. BystrzPol K4v. Cięszko na mnię długi indukować katalog rożnych Narodow, ktore osobliwie Iápheta Szlachetnego progenies szczupłość bo kilká mil maiąc gruntu, wolność mierzyli Swiata całego granicami, aequali lance ważąc ią z życiem, niewolniczego iarzma cierpieć niechcąc; bo to nie rozumnego woła, nie Człeka rozumnego onus et honos. ChmielAteny IV 257. Dla tego ciężko poiąć, iak P. Athing w Zurnalu modnym, mógł napisać śmiało, że to tylko było prawdą przed lat 40, a teraz cały Petersburg iest brukowany. GeorOpis 39.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]