Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.zool. »dziko żyjące zwierzę drapieżne, zamieszkujące głównie Afrykę, cyweta, cybeta; Civettictis civetta«: Oprocz koz/ owiec/ ieleni/ sarn/ łáni/ gugiellow/ kozłow/ krolikow/ záięcy/ kotow/ zybetow/ strusow; znáyduie się też tám bárzo wiele Tigrisow/ ktorzy psuią zá rowne insze wszystkie źwierzętá. BotŁęczRel I 241. W tym pałacu asservatur 65 bestia, quae cibet nazwana. Perfumy, quae in triplo aestimantur niżeli złoto drożej, dwakroć co tydzień wyrzuca z siebie. [...] Ta bestia habet duo foramina sub cauda, unum naturale et aliud superius, którym te perfumy, cybet nazwane, wyrzuca. BillTDiar 244. CIVETTE, subst. f. (Petit animal sauvage qui ressemble assez à un chat.) Feles odorata. ZYBET zwierzątko dzikie dosyć podobne do kota. DanKolaDyk I, 311. zybet zwierz, civette KulUszDyk 268. Zybet, Zybuczek, g. a. eine Zibet-Katze. civette, animal qu'on trouve aux païs êtrangers. T III 3067. ZYBET, zwierz zagraniczny, którego gustownie sporządzaią, dla czego znaydziesz w tey Xiążce niektore potrawy smakiem zybetowym gotowane. WielądKucharz 459.

2. »substancja zapachowa pozyskiwana z wydzieliny cywety, stosowana w produkcji perfum«: Budowánia máią z gliny/ á pokryte słomą. Bogáctwá támtych kráiow záwisły w ryżu/ y w cukrách/ (ále te rzeczy są czerwone) w sándálu/ w kośći słoniowey/ (bo tám wiele máią słoniow) zibetow też ábo piżmá máią dostátek/ y złotá tákże. BotŁęczRel I 224. Weźmi Prochu czerwonego zándalu/ Octu mocnego dwá kroć palonego/ káżdego z tych co chcesz/ zmieszawszy warz v ogniá lekkiego/ przyłożywszy trochę háłunu. Chceszli wonno mieć/ przyłoż piżmá/ ábo zybetu/ ábo nieco wonnego. PedSleszTajem 53. Piżmo/ [...] Moschus. Odoramenti species ex tumore seu vomica vmbilici animalis Indici, vnicornis, capreae, similis, dicitur id à Gorraeo Animal moschi, Dorcas moschi, Caprea Indica. [...] Aliud est Zybét. [...]. Kn 705. Gotują śię wodki/ soki/ oleyki/ bálzámy/ máśći/ proszki/ czopki/ guźiki/ additis addendis, według upodobániá y potrzeby káżdego/ á dla bogátych álbo też delikatow/ przydawa śię dla zapáchu lepszego cokolwiek od Anyżu/ goźdźikow kramnych/ cynámonu/ aloesowego drzewá/ rozmárynu/ kwiećia láwendowego/ májoranu/ korzenia fiołkowego/ y tychże niektorych oleykow przepalánych/ od piżmá/ ambry/ cybetu etc. jáko tego przykłády rozne/ u roznych Doktorow śię znáydują/ miánowićie u Galenusá de comp. medic. secundum locos lib. 2. c. 2. [...]. SzlichNauka 6. Me Światło! Włosy Twoje pachną zybetami, głowa zmokła wonnymi zewsząd olejkami, palestyńskim zaś nardem pachną Twoje skronie, wdzięczna mirta z warg Twoich rości miłe wonie; tchnienia Twe orontejskiej łąki zapach mają, usta zaś słówka wdzięczne jak różą wydają. HugLacPrag 99. W tym pałacu asservatur 65 bestia, quae cibet nazwana. Perfumy, quae in triplo aestimantur niżeli złoto drożej, dwakroć co tydzień wyrzuca z siebie. [...] Ta bestia habet duo foramina sub cauda, unum naturale et aliud superius, którym te perfumy, cybet nazwane, wyrzuca. BillTDiar 244. Ci mi prawią ze śmiechem, jako długo chodzi, Jako sam z sobą mówi, wprzód niż się usmrodzi. Nie do ładu, rzekę, żart, co wet odda wetem, Zakadziwszy wam do dnia śmierdzącym zybetem. PotFrasz2Kuk II 415. MEMORIAŁ GENERALNY ALBO Ogolna pamięć przygotowania NA BANKIET. [...] Korzenie. [...] Migdały, Ryż. Rożenki wielkie, Cybety, Rożenki drobne Pistáćie Pinole. Dáchtele, Bronelle [...]. CompMed 1-4. Tak nauczywszy Lew Bartnika mores, Uczył i drugich szanować Grandores, Potym do kota morzkiego obrući Mowę, gdy każdy boi śię i smući; Koćie, śmierdźi tu? On śię boiąc dumy; Krolu tu pachnie nad Zybet, perfumy. JabłEzop 9. NARD, [...] SPIKANARD ziele z ktorego kwiatkow Oleiek bardzo pachniący robią ktory wszystkie Zybety, piżma, ambry wonnością swoią zátłumia. DanKolaDyk II, 291. CIVETTE, subst. f. (Le parfum qu'on tire de la civette.) Zibettum, i, n. ZYBET pachnący balsam zybetowy. [...] Iest [t]o sok wonny ktory wyciskuią z iąderek ktore są między obiema błonkami moszen Zybetowych. DanKolaDyk I, 311. Geografia Generalna y partykularna W PROWINCYI SUCHEN rodzi się Xe ieden zwierz noszący Moschum; vulgò Bisem, po naszemu Piżmo, albo Zybet. ChmielAteny IV 537. Cybet. Zibet. civette une odeur agréable. T III 168. Zybet [...] zybet, g. u. Zibet, eine wohlriechende Materie von biesem Thiere. civette, une odeur très-agréable qu'on prend de cet animal. T III 3067. Ztąd nawet, niektore zwierząt wyrzuty, iak piżmo y zybet przegniwaiąc, bardziey pachną, bo z kiszenia y przytarcia cząstek często wonia staie się milszą. LisikFizyka 321.

3. »futro pozyskiwane z cywety«: Katanka Atłasowa biała Zybetami potszyta ArchRadziw 2. p. XVII w. 139/1.