Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »mający wysoką wagę«

2. »trudny do zniesienia, uciążliwy«: Nietakiec nasze miało bydz rozstanie Nie z takim zalem cięszkim pozegnanie. PasPam 51. Rok Panski 1660. Day Panie Boze Zaczęlismy tam ze w Mosinach gdzie [...] nas postawiono było na całą zimę po tak cięszkich pracach y tak dalekiey za Baltyckie morze Expedycyiey. PasPam 78v. Podczas tak cięszkiey zimy przychodzi ruszac woysko. PasPam 79. Cieszki to iest wprawdzie na Chorągiew naszę klimakter, Dwoch razem tey Matce tak dobrych pozbywać Synow. PasPam 85. Przyznam się że by mi cięszką musiała przynieść konfuzyią na mnie prostaka włozona od Officera mego Prowincyia. PasPam 85v. Gdzie tedy szło Lewe Skrzydło y Corpus to tam mieli cięszką przeprawę. PasPam 93v. Iuzes my tedy rozumieli ze po owych tak cięszkich pracach przyidzięmy na wytchnienie. PasPam 111. Boc Matka kozda gdy się iey przebierze chleba nagdadza zwyczaynie dzieciom swoim, dobrym opbiadem y zatrzymane Sniadanie Tak że im cięszym nieda Labefactari [osłabnąć] głodem. PasPam 116v. Powiesz że by to Generoso pectori [szlachetnemu sercu] cięszki musiał bydz affront. PasPam 135v. Cięszki to zaprawdę Stanowi Senatorskiemu uwazam Paroxyzm kiedy go [...] zdraycami Oyczyzny nazywaią. PasPam 140. Sama Stymulowała mię Cnota. Dla ktorey iako mi było by tez nacieszsze ponosic przykrosci. PasPam 147v. Ty ich Sąm przesladuiesz y wcięszkie podaiesz więzienie. PasPam 196v. Za naszego Bogu mąmy dziękować Czarnieckiego ktoremu wewszystkich okazyiach tak łaskawey uzyczył Protekcyiey że go z cięszkich terminow swoią zawsze dźwigał ręką. PasPam 205. Ludzie orali y siali w ten czas kiedy naycięszsze bywaią mrozy. PasPam 258. Wkozdych nay cięszszych Potrzebach do niego [sc. dzierżawcy] naypoufalszy nad innyvh Rekurs. PasPam 284v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ ciężka rzecz (sz. zm.):

3. »poważny, wielki«: Obadwa się z tak cięszkich Szwankow wyleczyli. PasPam 84. Lubosmy wszyscy rozumieli że potak cięszkim pokaleczeniu iuz tez obmierzi sobie woynę, ale nic to. PasPam 86v. Na Rezystencyią tak cięszkim impetem [zam. impetom] Nieprzyiacielskim. Iuz nie garzci zhukanego Woyska [...] trzeba było na Sukurs. PasPam 133v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ciężki grzech: Za Nayswiętszy Maiestat y Matki iego wylana kropla krwie bynaycięszsze wszystkie obmyie grzechy. PasPam 58.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gorączka ciężka: Gorączká cięszka/ wiélka. Causodes [...]. Ardens febris [...]. Flagrans febris [...] Acuta febris, vehemens [...]. Intentio febris. Kn 202.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Wielkie Bogáctwo/ wierna miłość/ cięszka chorobá/ y zránione sumnienie/ nie mogą być zátáione. RysProv XVII, 7. ● Táiemny ból cięższy. KnAd 1152. ● Ciężka boleść/ gdy się chce ieść/ ieszcze cięższa/ kiedy iedzą á nie dádzą. RysProv 16.

CIĘŻKA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest trudne do zniesienia«: Znośna to byłá/ y nie wielkie dźiwy/ Ze krwie/ y moiey prágnął máiętnośći: Ale że szczypał żywot moy uczćiwy/ To byłá ćiężka/ to były żáłośći. TasKochGoff 93. Już to na ćiebie, Myszko, moia śiostro, Tę niefortunę znieść potrzeba ostrą. Mysz sarnie wierna, i wszystkim życzliwa, Mowi: byłabym ia nader szczęśliwa, Gdybym pomogła naszey przyiaćiołce, Ale to ćiężka; nie ser to na połce Gryść, w śieći sarnę niebogę ratować: Lecz dla miłego trzeba hazardować. JabłEzop 22. odpowiem: ná to Bog nam pomocą będźie, y praca twoia; nie trudno ći o sposob, tylko pomysl, bo pomnę że się tu iuż nie ieden tak salwował, końie tylko trzy, dla mnie, Klaryny y Ciebie pogotowiu miec trzebá; á to nayćięższa! UrfeRubJanAwan 168. To náycięższa, że Synow trzech Saulowych pádło Ná placu, tu też serce żołnierstwu upâdło. DrużZbiór 73.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]