Słownik XVII wieku

Znaczenia:

łączliwość z czasownikiem, przymiotnikiem i przysłówkiem »cztery razy«: Ani tego dowiedźie/ żeby cztéry kroć ieden kupiec od towárów miał płáćić. CikSSpraw 41. Pod tym mostem morzá vbywa y przybywa z dźiwnym impetem/ czterykroć ná dźień/ ábo iáko pospolićie powiádáią śiedmkroć. BotŁęczRel II 112. Czterykroć tey nocy záchwyconym iest przed Páná Bogá/ pierśi moie były otworzone/ y duszá moiá wywiedźiona byłá. ZwierPrzykład 150. Piegi/ węgrowátośći/ ogorzeliny od słońcá/ y opierzchnienie twarzy od wiátru y sreżogi śćiera/ y bárzo śliczną twarz czyni/ Sok z korzeniá/ w sámym punkćie pełniey Kśiężycá kopánego/ z rowną częśćią Siarki trzy kroć dystyllowáney/ á z białki/ z trzech iay kokoszych/ trzy álbo cztyry kroć przećiągniony/ tym námázuiąc. SyrZiel 181. Sádná/ sadzele/ y rány końskie leczy/ iuchą tegoż ziela wárzonego wymywáiąc czterykroć káżdego dniá. SyrZiel 328. Przytym y tego chwalić nie możem tym ktorzy ráno wiele kroć Mszey nie wysłuchawszy iedzą/ y tym się nie kontentuiąc/ po obiedźie podwieczorkuią/ nie tylko nád zwyczay pospolity czterykroć przez dźień brzuch nátykáiąc/ ále też duchownym zabáwam zbáwiennym sposobność odeymuiąc. AlvPakWyk 244. A iżby o przerzeczonych Iármárkách w Miásteczku Srzęmie/ ktore czterykroć w Roku bydź máią/ y w Krzepicách tákże tylekroć dla kupowánia y przedawánia wołow przez nas vstáwionych/ ktore máią bydź miásto Iármárkow w Niemczech/ y w Sląsku bywáć zwykłych/ niektory niewiádomośćią swą się chćiał szczyćić/ áby w winę nie wpadł: roskázuiemy wszystkim Stárostom mieysc/ y Miast/ y Miásteczek Burmistrzom/ y Ráycom: ábyśćie tákowe Iármárki we dni targowe/ y w Swiętá przy Kośćielech przez obwołánie iáwne Woznego do wszystkich y káżdego z osobná wiádomośći/ ktorym to wiedzieć należy przywiedli/ z powinnośći wászey/ y ábyśćie pod łáską Nászą ináczey nie czynili. GostSpos 97. Cztery kroć/ Quater [...]. Kn 105. A gdy czterykroć Księżyc odpráwił swe drogi/ Nápełniáiąc swoy kraniec złączonymi rogi: Ony według zwyczáiu wielki płácz wydały. OvOtwWPrzem 70. O ktorych Krześćiáninách D. Lutherus w tych słowiech mowi: Kto Sákrámentu S. nie prágnie/ áni go używa przynamniey czterykroć do roku/ obawiáć śię trzebá/ żeby Sákrámentu S. nie wzgardzał/ y Krześciáninem nie był? GdacPan Ddiiiiv. B. Wracąm się Sekretarzu kochány, z Piekielnych Provincyi, w ktorych co rok czterykroć zwykłem náwedzáć[!] dobrych Kompanow, y miłych Przyiaćioł moich. AndPiekBoh 40. Naprzod trzeba wiedźieć że z początku Chrześćianstwa, tylko trzy rázy przez Rok były Suchedni. Calixtus záś Papież postánowił, żeby cztery kroć záchowáne były, według Proroctwá Zacháryaszá ktore się wzwyż położyło. NewOzd 133. Pokazáło się to w Rodzicu Imci Panny Woiewodzanki, kiedy przez Matkę swoię Woiewodzankę Lubelską Tulliusza Polskiego, czterykroć Izby Poselskiey Dyrektora, naypierwszego Oyczyzny Equestris ordinis Senatora, słowem Filipa nászego rodzoną Siostrę cognatos venit adusÞ Deos. DanOstSwada 46.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ po czterykroć »cztery razy«: Zgrzeszyłam po czterykroć, Rugierze serdeczny - Woła, jakoby on beł w oczach jej obecny [...]. ArKochOrlCz III 343. Tákowym głosem po czteryktoć záwołány był Sámuel/ ábysmy ztąd zrozumieli/ iż głos stárszego/ głos iest Boży/ ktoremu trzebá być posłusznym z wielką skwápliwością. BirkNiedz 79. Wynośi go máć/ á trzask/ y szczep roskażawszy Nánieśc/ y podpał ogniow nie przyiáznych dawszy/ W nie po cáłe cztery kroć wraźić się go sádźi Po cztery kroć cofa się: máć z śiostrą się wádzi. OvŻebrMet 203[193]. Aleć ná poćiechę, ná to mamy obronę, zászczyt na tych powietrznych piekielnych ptákow Páná Iezusá w Nayśw: Sakrámenćie, żegnánia, benedykcye: nic częstszego iáko tá w Kośćiele świętym ceremonia, iż ilekroć Páná Iezusá wystáwuią, tyle nim powietrze żegnáią: ták y w owey ná Boźe Ciáło Procesyi po czterykroć cztery częśći świátá żegnáią. PopławStół 360.

Znaczenia:

1. »składnik liczebników wielowyrazowych, który oznacza, że liczbę określoną przez liczebnik stojący po nim należy pomnożyć przez 4«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ czterykroć sto tysięcy »400 000«: Nászy do iednego wszyscy żywi/ z ták okrutney woyny (bo czterykroć sto y trzydźieśći tyśięcy Niemcow było) z trochą rannych do obozu sie wroćili. CezWargFranc 80. Wysłuchawszy mszy u ojców jezuitów, kościół i kolegium dosyć budowne oglądawszy, jechaliśmy do Zalewicz, mil dwie od Bruny, i tam byliśmy na śniadaniu u pana Wolkiesztejna, którego to była majętność, świeżo nabyta od Karła Żerotina za cztérykroć sto tysięcy talerów, jako sam powiadał. PacOb 20. Pieniędzy wszystkich, jako mi Pan Szumowski pisał, niemasz czterech kroć stu tysięcy spełna, z nich i donatiwa i czwierć na nowe być miała; teraz niewiem jako niemi disponować i jako żołnierzów legować, którzy obietnice W. K. Mści i Rzptéj pilnie się trzymają i domagają? KoniecSListy 127. Isz Jego Mść Pan Starosta Kałuski przychylaiąc się we wszytkim do Woley y Scriptu wyżey mianowanego przes Św. pamięci J. M. Panią Matkę swoię podpisanego, postempuie y obiecuie Posagu J. M. Pannie Siestrze swey w gotowych pieniądzach Czterykroć Sto tysięcy złot. polskich, a zossobna w Wyprawie, to iest: we Złocie, Srebrze, Perłach y Kleynotach drugich Sto tysięcy złotych: ktory to Posag tak płacony będzie. InterZamKoniec 359. Jesli masz stawic Fortece Realną wielką [...] gdy pieniądzmi zechce sypać Sześćiąkroć a namniey cztermakroć sto tysięcy brząknąć potrzeba. NarArch 37. Niesiemyc o Cesarzu krwie naszey ostatki Podłey krwie: ale przecię z niey twa miłosc moze Vwazyc: co za Męzow mnozy Zaporoze Czterom kroc stu Tysięcy: Cztery sta nas: Cztery Dni się męznie broniło: poznasz z-naszey Cery Zec nas brzuch wydał, bo ten choc to masz trzy Swiaty mocnieysze ma nizli ty szturmy a Armaty PotWoj 65-66. Jeśliby tedy i tego nie można wytargować, niechżeby dali ostatnim słowem czterykroć sto tysięcy w polskich i wołyńskich, a sto w ukraińskich majętnościach, plac w Warszawie, i co byś Wć sama jeszcze do tego rozumiała, jako wiadomsza. SobJListy 156. Stanęło tedy na sumie czterechkroć sto tysięcy i pięćdziesiąt tysięcy, a to takim sposobem: W pięciudziesiąt tysięcy dali nam pewne wsi, pół mili tylko od Złoczowa, dziedzictwem. We czterechkroć sto tysięcy puszczają nam trzydzieści tysięcy intraty, tj. po półósma złotego od sta jako kościelne idą interesa. SobJListy 171. Po którym odjeździe non cessat jm. staraniem swoim usilnym prowadzić do efektu tej ugody, choć dnia wczorajszego reflexiones nad nią miane videbantur repugnasse temu, gdyż też w wydanych punktach a nunciatura ad manus jm. ks. biskupa wileńskiego, w której arbitrio pro moderatione szkód swoich się submisit i summa tak wielka reducta do czterechkroć sto tys., lubo sam jm. ks. biskup sześćkroć sto tys. potrzebował i mandatu odstąpienie a parte, jeżeli rzeczona summa realiter et positive wyliczona będzie [...]. SarPam 290. Zostáwiwszy w skárbie Czterykroć sto Tyśięcy Talerow, Sto Tyśięcy Czerwonych złotych. CzerDwór B2. Pod czas woyny ktorą Iuliusz Cezar miał z Alexandryiczykámi, pożar ogniowy spalił wielką część, y w peł obroćił, tey Biblioteki założoney ná Bruchium, y w ktorey się czterykroć sto tyśięcy Xiąg ieszcze znaydowáło. RolJabłJADziej 98. AEgydius Fletcher Poseł Angielski pisze, że demptis omnibus expensis, Skarb Imperátorski odbierá corocznie Million, czery[!] kroć sto trzydźieści tysięcy Rublow, P. Niderndorff świadczy, że ma Prowentow rocznych tameczny Imperátor więcey niż 10. millionow w złocie. ChmielAteny II 427[427a]. W Hiszpańskim Národzie, Alfons Kastelli Krol, nie tylko Iabłko złote Krolestwa, lecz y SFERĘ piastował w ręku, Berłem y Cyrklem gloriosissimus; Astronomiczną Scyencyę aby droższą uczynił Swiatu, osłodził złotem, to iest na restauracyą y perfekcyowanie tey Nauki: Cztery kroć sto tysięcy wysypał Czerwonych Złotych. ChmielAteny1755 I 172. PLICHTA. Słyszę, żeś ciekawy Ktom iest?... i żeś zwyciężył, zkąd mi pewność taka, Masz przed sobą starego Zołnierza Polaka, A więc takie zwycięstwo, nie iest mu rzecz nowa, Musi wam bydź wiadoma sławna Woyna owa, Chodkiewicza z Turkami, gdzie siła Osmana, Do czterech kroć sto tysięcy była rachowana, Trzydzieści pięć tysięcy Naszych się liczyło, I tyleż Zaporowców może z nami było; Jednak Polak zwycięzcą był tey mnostwa dziczy, Gdy Hetman dobył szabli, krzyknął ta ich zliczy. WybicPolka 18. I tak dzisiay cała Ordynacya Zamoyska czyni intraty około czterechkroć sto tysięcy Złotych Polskich Zamoyski z czterech kroć stu tysiącami dochodu w Polszcze, będzie zawsze dobrze się maiącym Szlachcicem, ale nie groźnym Panem. StaszicPrzestrogi 116. Naybarziey przestraszone były Pánny Bogu poświęcone, ktore opuśćiwszy wszystko w Klasztorze, ledwo same umknęły do domow Rodzicow swoich; á tymczasem te piekielne furye nie przerwanie przez trzy dni wszystkie Kośćioły y Klasztory złupiły, zrabowały y spustoszyły, z ták wielką szkodą, że w samym Káthedralnym Kośćiele rachowano szkody naymniey ná cztyrykroć sto tyśięcy czerwonych złotych: á coż mowić o inszych Kośćiołach y Klasztorach. PoszakHist 65. ▲ po czterykroć sto tysięcy »400 000«: Tenże to Osman/ ktory po cztery kroć sto tyśięcy ludźi do boiu gotowego/ wyprowádźił był pod Choćim? BirkOboz 46.

2. »400 000«: ALFONS Krol Kastelli. Saracenow zbił cztery kroć 50. tysięcy. ChmielAteny1755 I 992. Swieckich zaś osob, a ráczey samych tylko Rycerskiego stanu Męszczyzn za Dawida skomputowanych w Izraelu, to iest w dziesięciu Pokoleniach, tysiąc tysięcy y sto tysięcy, a w Iudzie, było czterykroć siedmdziesiąt tysięcy Bellatorow. Pokolenia Beniamin, y Lewi nie wchodziły w ten komput. ChmielAteny IV 479. Alexander też kochaiąc nauki, Oyczysty wydoskonalił ięzyk, przez hoyne wspomaganie ludzi mądrych, ktorzy Xięgi po całym świecie rozrucali. Na co żadnego nie żałował kosztu. Tak dalece, że (nie uważaiąc na wielkie nakłady Filippa Oyca swoiego) z skarbu Krolewskiego wyliczyć rozkazał ośmset talentow (to iest iako Budaeus rachuie) czterykroć ośmdziesiąt tysięcy czerwonych złotych. KleczPocz 37.