Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: DEPANS, *DEPENS

Słowniki:
SW (depansa) notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SWil, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1745

Formy: lp M. depans; D. depansu; B. uż. nżyw. depans; N. depansem; ~ lm D. depensów; N. depensami

Etymologia: <fr. dépense>

Znaczenia:

1. »wydatek, rozchód pieniędzy«: A ponieważ też Náiáśnieyszego Krolá J.M. Pruskiego Miłośćiwa wola pilno ku temu zámierza, aby Rodźicom y Opiekunom Akádemikow w Akádemii przebywáiących Kosztow potrzebnych nie przyczyniáć álbo wywyższáć, áni Depensow niepotrzebnych y Exorbitáncyi nie czynić; [...]. Tedy nie tylko wszelkie y wszytkie Podárunki, procz náterminowánych Pieniędzy wstępnych, ktore semel pro semper dáią śię, Komuby kolwiek y pod iákimkolwiek Praetextem y názwiskiem stawáć śię mogły, oraz ze wszytkimi bieśiádámi y innymi tákowymi depensámi niepotrzebnymi surowo zákázuią śię, ále też Dyrektor ostro obliguie śię pod własną winą swoią zábiegáć temu, áby żaden Akádemik bez Pozwolenia iego u kupcow, tych, co Kásę y wino szynkuią, lub też w Gośćińcách y Gospodach pod in Legibus Academicis wysádzoną káźnią cokolwiek ná Borg wybierał [...]. NotAk 9-10. Gdy tam staniesz, przestrzegam Bracie, bądź ostrożny Byś nie mruczał, nie szemrał, iż to depans prożny Czyni na stroie, mody, wszakże twoia żona W twych uściech połowicą, toć słuszna by ona Twey substancyi połowę całą przestroiła (Dałby BOG by tylko się na tym rzecz skończyła!). ZałJAPróba 48. Nakoniec, nie maiąc sposobności do exercytowania się, y fechtowania, y tańcow, y ięzyka Francuskiego zapomniałem, tak dalece, ze mi żal czasem było tak wielkiego depansu, który na cudze kraie łożyłem. BohFLesRozmowa 11. Nad to, tak są drudzy z Panow nayprzednieyszych o progress nauk gorliwi, że niektórych swoim depansem do cudzych kraiow wysyłaią ztą intencyą aby się tam w rożnych sciencyach wydoskonaliwszy, potym w Oyczyznie młodź naszę do tychże sciencyi sposobili. BohFLesRozmowa 14. Tey ia iedney passyi z przyrodzenia cierpieć nie mogę, á ile gdy się dotyka depansu moiego. MarewPol 15.

2. »wysiłek, wydatek energii«: Puka się brzoza dla soku y miazgi, Gdy ią Marcowe rozgrzewaią Duchy, Rzucaią w morze z Okrętow drobiazgi, Za nastąpieniem wietrzney zawieruchy Obwala ciesla z drzewa w lesie drzazgi, Aby Dąb lzeyszy przywiozł choc nie suchy, Około niego gdy trzeba z depansem, Lub czasem długim robił lub kwadransem. ChrośAm A2v.

# Użycia metajęzykowe: # Ztąd w Polszcze ná Pańskich Dworách Ekipaz, depans woianzowáć, forysterować, Lauffer, Kuffer, ná słuchasz się. ChmielAteny II 758