1. »zabić kogoś lub coś bliskiego śmierci, zadać śmiertelny cios rannemu«:

Rekcja: kogo co

Dobiiam/ ábo dobić kogo [...] Dobić kogo/ est seminecem mactare. Occide penitus: exanima: eneca. Adde letalem ictum. Mortiferam fac inflige plagam. Vulnus letale impone, adige, impinge. Ictus vsque ad caedem, ad mortem gemina, itera. Fortiùs, vel grauiorem impinge, inflige, securim. Feri donec exanimes, eneces. Percute dum spirat, quoad exanimetur, moriatur. Quandiu spirat caede. Viuentem ne relinquas [...] Una plaga reliquum spiritum exhaurire [...]. Kn 127. Y ten to syn Agágá krolá/ Amálechites vroższy/ dobił krolá Saulá ná gorze Gelboe/ kiedy bitwę z Philistynámi przegrał/ y wziąwszy koronę z głowy iego/ przybieżał do Dawidá powiádáiąc nowinę/ iż Saulá krolá zábito nágorze Gelboe/ iám go práwi sam dobił bo mię prosił o to/ y przyniosłem ci koronę iego. StarKaz II, 569. Iechał cie pies wolę iuz Vmrzec swoią smiercią Nizli mie ty masz dobic diabeł cie prosi. Ztą twoią medicyną Bogu sie oddawąm Ten mie raczy niech leczy niz twoia odwaga [...]. OpalKSat 45v. [...] Własnie zgadłes na ten czas gdy Oyczyzna mdleie Duszkosz by iey dokonac y dobic do konca Sąmsiedzi pograniczni wsrogiey gotowosci Czuwaią na nasz nierząd amy niemyslemy O zadney pograniczney obronie [...]. OpalKSat 51. Dobij mię, po tey wzgárdzie, ktora w moim domu Do tych czas nie usiádłá, ná czele nikomu. CorMorszACyd 116. Dobijże y zárzeż mię przy Oycowskim grobie, Kiedy spráwę mey ręki zá słáwę mąm sobie. CorMorszACyd 152. Jeśli-ć wadzi, iżem żywy, Mordem twojej ręki Dobij mię bez męki; Wolę być w podziemnym mroku, Niż w niechętnym widzieć wzroku Niełaski dowody. MorszAUtwKuk 278-279. Zaraz mię potem do J. M. pana Gosiewskiego zaprowadził, który condolendo kilką słów sorti meae, opatrzyć mię cerulikowi kazał. Tam zaraz tacy się naleźli konsyliarze, którzy svadebant, aby mię dobito, ale że się szczęściem książę J. K. pan podczasy [!], brat mój, trafił w wojsku, wziął mię do siebie, i sub jego custodia zostawałem, jednak non sine periculo. RadziwBAut 140. Dobiy kto cnotliwy/ Wer ein rechtschaffener Kerl ist/ der Schlage vollends todt. DobrGram 505. [...] Rusin gruby Zniosszy naszych kilka kroc, do tey przyszedł chluby Ze się Xięstwem oderznąć od Korony smiele Odwazył: Panow miawszy za Nieprzyiaciele Kędy chłop nałozony cepom pługu bronie Zwątpiwszy za niecnoty swoie oPerdonie Do tey przyszedł rozpaczy woli nizli robic Pługiem, albo cepami dac się smierci dobic. PotWoj XVII. [...] Panow miawszy za Nieprzyiaciele Kędy chłop nałozony cepom pługu bronie Zwątpiwszy za niecnoty swoie oPerdonie Do tey przyszedł rozpaczy woli nizli robic Pługiem, albo cepami dac się Smierci dobic. PotWoj XVII. [...] potym wieś zapalił z czego gdy na spiących straszna napadła trwoga w ten cżas potęznie ciął y mordował, a cżego nie mogł dobić żelazem w Warcie potopił Szwedow nie mało; ktorych Chłopi niby ratuiąc z wody wywłoczyli y zabiiali. HistBun 43. [...] wprowadziłem krowe do tey staynie, przemarzła, musiałem ią zasz dobic [...]. KsJasUl I, 448. A widząc tudziesz Cytyssę z Hirpinem, Cosz ia mam daley nieszczęsliwa robic? Poydę, ach poydę, swą ręką zaSynem, Y Lacno mi się bez zelaza dobic, Cięszkiego zalu Hirpin rzecze: klinem? PotSyl 43. Y choc na iego twardey rohatynie, Czym się poki zeł, Astyages zdobieł, Y wiego ręku oney srogiey swinie, Osmieliwszy się wrocic nazad: dobieł, Sobie, przyznawał męstwo w tym terminie, Daulet, tesz zeby tymŁaskę zarobieł, Dosc ma sam z siebie: ze nikt nie był trzeci, Przyzna Krolowi sławę z[e]swini szczeci. PotSyl 99. Więc gdy raz słusznie za swą winę łaje Złą służebnicę - a ta jej nie znosi, Wnet obelgę tym większą przydaje Jej utrapienie i w te słowa głosi: - "Niech się nam z ciebie widzieć nie dostaje Dzieci, zabójco mężów, co cię nosi Zły duch. Chcesz, abyś za mnie dokończyła Tego, coś w siedmiu mężach nie dobiła?" LubSTobPol 78-79. [...] tam tedy wtey potrzebie y ia byłe[m] naypirszy raz y tam naypiersza w prawa moia wtey okazyey była, choc zad[ru]giemi naostatku przeciesz niedobitkow dobiłem kilku [...]. DrobTuszInf 7. Sztyletem go dobił y połowę Owych pieniedzy kupieckich ktoremi się iuz byli podzielili wziął [...]. HistŚwież 207. [...] tam Węgrzynka postrzelono, ktorego Harnady z Łomnice dobił. AktaMusz 44. Prosił sie, zeby iescze był żyw, lecz ze pogonia była, musieli po dobić y iego zdobyczą podzielili sie. AktaMusz 44. Zácznie mowić ow Młodzian, co torbę názbierał, iak się Saul męczył, iak cięszko umierał, Iak go dobił swym mieczem, iak go o to prosił, Ze mu ten grzech odpuści, przysięgi zanosił. DrużZbiór 73. Dobiiam, v. m. F. dobiię. 1) vollends todt schlagen; den Rest geben. 2) die übrigen niedermachen [...] 1) tuër, assommer celui qui est au abois; achever qu. 2) tuër, massacrer le reste de gens [...] § 1) dobił wołu nie dobrze uderzonego. 2) dobiliśmy na pogoni nieprzyiacioł [...]. T III 228. Czarnkowski, biskup poznański, będąc podagrą barzo udręczony, zwykł był częstokroć przed wielkim bólem te słowa mówić: "Przebóg, dobij kto, odpuszczę." BohFRozDoś 138.

2. »zadać cios lub wiele ciosów, uderzyć; poturbować, poranić«:

Rekcja: komu czemu

Dobiiam/ ábo dobić komu/ vide Wybić kogo. Kn 127. Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni Słonecznych drobne kąski wżenie do kieszeni, Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi, Prędzej zamknie w garść świat ten, tak wielki, jak stoi, Prędzej pięścią bez swojej obrazy ogniowi Dobije, prędzej w sieci obłoki połowi, Prędzej płacząc nad Etną łzami ja zaleje, prędzej niemy zaśpiewa, i ten, co szaleje, Co mądrego przemówi; Prędzej stała będzie Fortuna, i śmierć z śmiechem w jednym domu siędzie, Prędzej prawdę poeta powie i sen płonny, Prędzej i aniołowi płacz nie będzie plonny, Prędzej słońce na nocleg skryje się w jaskini, W więzieniu będzie pokój, ludzie na pustyni, Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa, Niźli będzie stateczna która białogłowa. MorszAUtwKuk 21-22. [...] iáko bułáwą gdy dobije Hydrze, Nie rośnie więcey, áni mu się wydrze, Ani odnawia siedmiołbiste kręgi, Biorąc ostátni szwánk z iego potęgi. OvChrośRoz 120. Dobiiam, v. m. F. dobiię [...] 3) einen geprügelten vollends auschmieren [...] 3) batre d'avantage; batre comme il faut celui qui est déja batu [...] 3) dobiłem mu skory [...]. T III 228.

3. »bijąc co wtłoczyć, wbić głębiej«:

Rekcja: czego

Do tego, jako zwykli w wojsku wszyscy krzyczeć: "Puszkarzu, pal, pal" - a on jeszcze i nie dobił sztuki. AquaPrax 110. Dobiiam/ ábo dobić kogo [...] Dobić goździá/ clauum capite eminentem penitùs in arborem vel parietem adigere. Clauum non altè impactum,, ictibus crebris penitùs parieti immergere [...]. Kn 127. Aby się tedy tákim dziáłem nie oszukał, y kulą wedle miáry przodku wziętą nie nábił, ktoraby doszedszy áż do poyśrzodku, ániby się dobić, áni dobyć bez omięszkánia nie mogłá, ma ono Crucettą, ktora się potym opisze, wszędzie pomierzyć, y miárę do kule wziąć, nie ná przodku, áletám gdzie naciasnieysze iest dziáło, á to z przestworem słusznym. UffDekArch III, 3. Dobiiam, v. m. F. dobiię [...] 4) vollends einschlagen als einen Nagel. [...] 4) chasser entiérement un clou [...] 4) dobiy gozdzia tego, tego pala. [...] T III 228.