Data ostatniej modyfikacji: 08.03.2019
DOBIJAĆ SIĘ czas. ndk
Słowniki:
SXVI (w in. zn.), Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil (w cytatach do: Dobić się), SW notują
SStp, SJP nie notują
Formy: bezok. dobijać się; ~ cz. ter. lp 1. os. dobijam się; 3. os. dobija się; lm 3. os. dobijają się; ~ cz. prze. lp m 1. os. dobijałem się; 3. os. dobijał się; lm mos 3. os. dobijali się; nmos 3. os. dobijały się; ~ im. wsp. dobijając się
Znaczenia:
»próbować osiągnąć, uzyskać, zdobyć coś lub kogoś; starać się dotrzeć, dojść do jakiegoś miejsca, szczególnie z trudem, wysiłkiem, walczyć o dotarcie do jakiegoś miejsca, próbować opanować, zdobyć jakieś miejsce«:
Rekcja: kogo (do) czego; o co; zd.
Dobiiam się sławy/ Pario gloriam, bello, armis [...] Magno labore & periculis partum aliquid. Libertas plurimo sudore & sanguine maiorum parta [...] Parta per gladios regna, sanguine, per vulnera [...]. Kn 127. [...] Prorok przeciw temu mowi; Isz biedny ptak co gniazdo swe kalia; Iusz taki sliachcic liedakto byc musi. gdy liedaiako powaza y szafuie klieynot Sliachectwa, znac ze nie wie iako pilną y ustawiczną zasługą oyczyzny broniac Przodkowie naszy sławy nabywali, y oneysie krwią dobiiali [...]. TrepNekLib 5v. Kto się bowiem niebá dobiia/ temu nie tylko się trzebá potykáć ná plácu/ ále też y vciekáć z plácu częstokroć. StarKaz II, 618. [...] iakiemi się tez Cnotami dobi iał przystępu, ad hac redimitam Ianuam? HerbOr 575. On ci łácno Sanctego zwycięży bez potu, Ale ze słáwą Xymeny záżyie kłopotu, Y ieszcze, cożkolwiek Krol przyrzekł zá tę bitwę, Musi się nie przez iednę dobiiáć mnie brzytwę. CorMorszACyd 188. [...] zażyj rogu, który z głowy Wyrósł Cypowi, gdy był w Rzym wjeżdżać gotowy, I tego, z którego jest gwałtem obnażony Achelous, gładkiej się dobijając żony [...]. MorszAUtwKuk 133. A że się o Bándoletách námieniło/ ktore bárzo krotkie teraz. Dla tegoż mniey przydátne powstáły/ przetoż/ nie będzie się godziło stárszemu/ Pácholiká pod Chorągiew w Szereg przyiąć/ ktoryby Bándoletu/ ábo Rucznice nie miał/ cztery piędzi sámey rury wzdłuż ráchuiąc/ bo czásem się przydá z pieszyć z koni/ do trzymáć/ álbo dobijáć o przeprawę/ bronić Obozu za wáłem/ ná co krotkie bándoleciki/ nie są pomocne. FredKon 4. [...] Czas iarzmo czas iuz zrzucic, a złotey wolnosci Mieczem się krwią dobiiac [...]. DrobOpow 77. [...] ci w wielkiey ochocie Zgubysię dobiiali w Marsowey robocie [...]. DrobOpow 105. Borys kopiją niby pierścień jaki Wziął niebo, żołnierz to nie lada jaki. Gwałt cierpi niebo, gwałtem się dobijał, Gdy się z kopiją o niego uwijał. BarŁŻywBar I 469. [...] równo fortunę z wodzem swoim piastując i jednaką nadzieję z nim mając, o jednegoż narodu sławę dobijając się, nie o zapłacie tylko myślą, ale o czymsi większym, aby imię swego wodza i swoje mieli na myśli, aby - kraju zdobywszy - rozprzestrzenili. Zaprawdę między takiemi jeden pobije się za dziesiąci, a gdzie indziej i dziesięć nie stoją za jednego. LubSArtDąb XIII, 8. Znać tedy, że antypatyja była przyczyną tego, że ogień do suchości, która w drzewie zostawała, przez sympatyją dobijając się, tak długo gorzał, póki przeciwnej natury nie odpędził, a nie złączył się z podobną. LubSArtDąb V, 357. Iuż to niepewna náuká, ktora nie prędka, sam Christus od dzieciństwá, dwunastoletni, około náuki chodził. Bá i sławá mądrości z-młodu záraz rość ma; ni z-tego ni z-owego nie wyniknie náuká, záraz z-pierwiastek życia, sławy rozumu dobiiáć się potrzebá. MłodzKaz III, 25. Jużby mię Polska nie miała, leć w cudze kraje zagnała, Luboby mi tam potrzeba szablą dobijać się chleba, Leć milej niewczas ponosić, niż konfuzyją odnosić! StanTrans 141. Ták się ták dobiiał Wodz nász Krolestwá niebieskiego/ pewnie nie dlá siebie/ bo wszelkim práwem ie[g]o było/ ále dlá mnie/ y dlá zgubionych wszytkich rownie ze mną grzesznikow y zdráycow swoich. BujnDroga 327. Pewnie y on od gniazda: swoiego się zdziczy, Gy mu Synow niewdzięczna Matka wydziedziczy. Czemuż się dokupować? dopraszać? domagać? A czasem y dobiiać o to szczęście błagać, Co z Oyca da natura, A nie raczey radzić, Zeby na Thron Oycowski, Potomka posadzić. PotPocz 5. Pogárdził tronem, á żywot spokoyny Przełożył nádeń, ktorego przez woyny Ambicyánci gdy się dobijáją: O iákich zbrodni więc nie popełniáią. ClaudUstHist 53. Nusz owe w Indiey Zony/ ktore dobiiáły się prawie tego/ żeby w ten ogień/ ktorym ciáłá zmárłe Mężow ich palono wskákiwáły żywo. GorzWol 52. [...] nie turbowałem Koscioła álemsię swygo [!] dziedzictwa przy rodzonego prawa dobiiał. HistŚwież 124. Dobiiam [...] dobiiam się czego. 1) erfechten, mit dem Degen erwerden. 2) heftig streben. 1) combatre; gagner, aquerir; remporter par les voies de son courage. 2) aspirer, briquer; tacher d'avoir. § 1) dobił się sławy, zwycięstwa. 2) dobiia się tego urzędu. dobiiać się. fechten, trachten zu erlangen. tâcher à aquerir, à remporter. dobić się. erfechten. aquerir, remporter. T III 228-229. Nie był Dawid ták szcżęśliwy/ Chcąc z Bethleem wody żywey Ná ochłodę/ sprácowány Krwáwobitnymi woynámi. O szcżęśliwszy dziś pásterze/ Nád Dáwidowe rycerze. Ktorzy się tu dobijáli/ Zeby mu wody dostáli. ŻabSymf E2.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*DOBIJAJĄCY SIĘ
im. przym. czyn.
Formy: lp D. m dobijającego się; C. m dobijającemu się
Znaczenia:
»próbujący osiągnąć coś«: Powiem ieszcze prawdę i Stanowi zarobnemu, przez kupiectwo, przedáż, tárgi, dobrego się mienia dobiiáiącemu, á záraz w-przedsięwzięcie moie wpádnę. MłodzKaz IV, 396. Ian Algimuntowicz to iest Algimunta syn Xiążę Holszańskie, Witolda, Xięstwa Litewskiego dobiiaiącego się, stronę trzymał, z nim się do Krzyżakow w Prusy udał 1388. NiesKor II 367.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM