Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »we właściwy sposób, tak jak należy«

a) »dokładnie, gruntownie, starannie, mocno«: Iuz y Harruzęn [Aarhusen] Widzięmy dobrze. PasPam 66v. Trzeba było wszystkich lądow dobrze pilnować. PasPam 72v. Zowie się tęn klasztor iezeli dobrze Pamiętam Uraniburgum. PasPam 77v. Trafiło się raz że Chorągiew karola potockiego dobrze okrytą wybił w stępnym boięm Samo dziesięc. PasPam 82v. Forteca to [...] foremna [...] Siła takich co iey dobrze wiadomi. PasPam 99. Tak mi się był dobrze ten Skrupuł w głowie ugrontował. PasPam 120v. Blisko stałęm y wszystko dobrze słyszałęm. PasPam 227. Wiedząc dobrze Tryb Podiazdowy, Poszedłęm tedy na Bełzyce, wszystko Manowcani a Lassami. PasPam 236. Krola dobrze znali. PasPam 265.

b) »słusznie, trafnie, właściwie«: Spytam czy dobrze idziemy? PasPam 66. Dobrzes uczynił żeś niewyiechał. PasPam 71v. Widzi się to zrazu temu co grzeszy że bardzo dobrze czyni. PasPam 134. Dobrze to w tobie upatrzył wielki y pierwszy tey Rzpty Senator. PasPam 193v. Dobrze otym Gonieniu iedna Szlachcianka w Siradzkięm Woiewodztwie krolowi powiedziała. PasPam 198.

c) »umiejętnie, biegle, dzielnie«: Czemuzescie tak dobrze nie woiowali iako teraz? PasPam 73. My choć dobrze zaczniemy Zadney iak trzeba rzeczy nieskonczemy. PasPam 110v. Począł się był iuz mowy dobrze uczyć. PasPam 178. Ale sobie dobrzes cie poradzili tak właśnie iako sobie trzeba. PasPam 186v. Iusz tam był u Cysarza Kawaler Lubomierski y z tymi Polakami ktorych za Cesarskie Piniądze zaciągano y dobrze tam stawali. PasPam 259v. Piwa iest dostatek po Gospodach szynkuią dobrze moi ludzie. PasPam .

2. tylko w st. równym »zgoda, zgadzam się«: Rzecze krol Dobrze dobrze. PasPam 150v. Rzecze dobrze dam WCi Semenow kilkadziesiąt. PasPam 159v. Rzekę do Posłow Panowie kazciesz przymnie Stanąc y swoim Ludziom [...] Posłowie tedy bardzo dobrze. PasPam 166v-167. Dobrze dobrze byleby tylko to komu niezaszkodziło. PasPam 185. Mowi do mnie podzwa mu słuzyć. Odpowięm dobrze. PasPam 229.

3. »z dobrym rezultatem, pomyślnie, szczęśliwie«: Tak ci się tedy Stało y podobno dobrze. PasPam 75v. Wszystka Sława co kolwiek by się było dobrze stało musiała by była cedere [przypaść] iego reputationi [dobremu imieniu]. PasPam 118v. Nasz tez krol lubo z konfundowany tym nieszczęsciem, postaremu sobie dobrze t[uszył]. PasPam 265. Swiatu Całemu Ta Panna dobrze czyni. PasPam 272. Bom był y przez cały Rok zdrow y dobrze mi się na wszystkim powodziło. PasPam 277v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ dobrze, że... »pomyślnie, szczęśliwie się stało, że«: Dobrze ze Mazepa tym tego zbył. PasPam 175v. Ieszcze dobrze że się gdzie w drodze niepotkali. PasPam 175v.

4. »sowicie, suto, obficie, dużo«: Naiął szmage doprzewozu zapłaciwszy od niey dobrze. PasPam 55. Iadł pił dobrze. PasPam 83v. Wyiechałęm z domu. koni dobrze pod karmiwszy. PasPam 123. Chwalili sobie że smaczno y dobrze iedli. PasPam 165v.

◼ Przenośnie: ◼ Kolligaci obrali [...] z Cymentem y słotkiemi kondymentami dobrze zaprawną Portionem [część]. PasPam 278v.

5. »w dużym stopniu, w dużej ilości, znacznie«: Woysko zas stało po konsystencyach az dobrze konwaluit [wyzdrowiał]. PasPam 68. Poszlismy tedy nazad wziawszy Chorągwi Moskiewskich sześć y samych dobrze prze rzedziwszy. PasPam 105v. Przyszedłęm tedy dobrze podpiły. PasPam 174v. Niewyiezdzał az się zmierzchło dobrze. PasPam 183v. Tam dopiero zemscili się na kraiach Podlaskich, Poleskich y Wołynskich czego na Tureckich omięszkali bo ie dobrze podskubli. PasPam 276v.

6. »miło, przyjemnie, wygodnie«: Tak to postaremu było pięknie y dobrze kiedy niemogło bydz inaczey. PasPam 99v. Nikt nierzekł ze by na wiosnę mogło bydz dobrze w Oyczyznie naszey. PasPam 191v. Kommissyia odprawowała się w Sąndomirzu oboz zas pod Trębowlą dobrze bardzo y wygodnie. PasPam 249. Ten konicki [Kunicki] z kozakami bardzo dobrze goscił bo Ordy co lepsze powychodziły były pod Wieden. PasPam 276.

7. »chlubnie, godnie, chwalebnie«: Poczuwam się bydz in aequa Lance [na równej szali] [z] dobrze zasłuzonemi w tey Oyczyznie Synami. PasPam 121. Chleba Nie od stąpię. Botego sine Comprobatione Iuratoria [bez zatwierdzenia pod przysięgą] moze zazyć ktogo dobrze zasłuzył. PasPam 122v. Iezeli umrzec to umrzeć byle dobrze A lepsza podobno Smierć bydz nie może nad tę ktora kogo przy niewinnosci potka za Cnotę y miłość Oyczyzny. PasPam 137.

8. »w serdeczny, miły sposób, przychylnie, łaskawie, grzecznie«: Znikim się dobrze nieobeydą. PasPam 285. Ozwie się krolowa obydz WSC Dobrze z Panęm Margrabią. PasPam 286.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Wielkiemu Pánu záwsze kostká dobrze páda. RysProv XVII, 6. ● Nié dármo chłopká pan czéstuié/ dobrzé to nędznik wnét poczuié. KnAd 811. ● Bogátemu dobrzé czynić/ strátá. KnAd 36. ● Dobry záwsze czás dobrzé czynić/ oyczyzny bronić/ etc. KnAd 186. ● Kto dobrze broi/ śmierci się nie boi. RysProv VI, 7. ● 385. Jugend und schöne Gestalt stehen wohl zusammen. 385. Cnota y Grzeczność dobrze się stosuią. MalczZebr 95. ● Kto dobrzé chodzi/ koszt nogámi nágrodzi. KnAd 377. ● W tym się polu dobrze rodzi/ Po ktorym Gospodarz chodzi. RysProv XVII, 8. ● Wdowiec z wdową/ rzadko dobrze z sobą. RysProv 84. ● Kto się chce mieć dobrze ná dzień/ niech sobie gęś zárznie/ kto ná tydzień/ niech wieprzá zákole/ kto ná miesiąc/ niech wołu zábiie/ kto ná cáły rok/ niech żonę poymie/ á kto do śmierci/ niech Xiędzem zostánie. RysProv VII, 5. ● Kto śię sam czégo dobrzé náuczył/ słuszna áby drugich vczył. KnAd 398-399. ● Myslę iako by z tamtego mieysca umknąc bo mię iuz nauczyły praeiudicata ze lepiey z lassa nizeli z tarassa. PasPam 182.