Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643

Formy: lp M. dudek; D. dudka; ~ lm M. uż. osob. dudkowie; uż. nosob. dudki

Znaczenia:

1.zool. »ptak z charakterystycznym czubem z piór na głowie, Upupa epops«: Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł BG Kpł 11, 13-19.. Dudek/ Vpupa [...]. Kn 153. Dudek, g. dudka. 1) Widehopf. [...] hupe, puput un oiseau. [...] § 1) dudki z łayna gniazda swoie robią. T III 285.

2. »głupiec; błazen«: Dudek/ tr. vide Błazen/ Głupiéc. Kn 153. Dudek, g. dudka. [...] 2) bummer Tropf, einfältiger Mensch. [...] bénét; bête; niais. § [...] 2) tak dudkow łowią [...]. T III 285. Naynieszczęsliwszy iednak tych stan, którzy niechcąc nigdy przykładać się do gruntownych nauk, z tym wszystkim maią się za ludzi obiasnionych, zasadzeni na onych nędznych początkach, i potrząsnieniu, które albo w szkołach, albo w domu zabrali: potym zaś wszystkim odrzekli się i książek; i pracy; albo temi się tylko zabawiaią, które ich zepsuć, a nie naprawić mogą: podnoszą się iednak jednak, iako i owi dudkowie z niedołężney ich nauki; i mniemaią się bydź swiatłem swego kraiu: kiedy w samey rzeczy staią się błaznami, i posmiewiskiem ludzi uczonych, którzy z iedney strony smieią sie z ich odurzenia, a z drugiey żałuią ich głupstwa. WłodekNauki 276.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● od przysł.: Każdy dudek ma swój czubek. Niemand ist ohne Fehler/ (Gebrechen/) Żaden nie jest bez jákiego Błędu, (káżdy Dudek ma swoy czubek;). ErnHand 336-337. każdy dudek ma swoy czubek. jeder Narr hat seine Kappe. à chaque fou sa marotte. T III 285. ● od przysł.: Nie trafiłeś na dudka, znajdź sobie błazna. Nié tráfiłéś ná dudká. Naydzi sobié błazna. KnAd 668. ● znać dudka z czubka. an den Kleidern erkennet man einen Narren. à l'habit au chant l'oiseau; au chant on connoit l'oiseau. T III 286. ● od przysł.: Nie dudek Jakubek. Nie dudek Jakubek. er ist kein Narr. il n'est pas un cheval de bât. T III 285. ● MOUCHER [...] FRANCUSKIM przysłowiem mowiemy [...] Il ne se mouche pas du pied. [...] Nie nogą sobie nos uciera frant bywalec nie dudek. DanKolaDyk II, 283.

3. »kochanek, gach«: Dudek, g. dudka. [...] 3) Hahnrey. [...] cocu, conard. § [...] 3) dudek to żony. T III 276.