Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»odbywać się, zdarzać się, zachodzić, stawać się«: Pokazowali wszystkie mieysca owego antiquitates [starożytności] y powiedali zaraz co y iako się działo. PasPam 77v. Mowi Kommendant MSCi Panowie trzeba by nąm tu Ięzyka zebys my przecię wiedzieli cosię w Miescie dzieie. PasPam 98. Owych Ludzi nie zastałem zywych [...] Osobliwie Gospodarstwo w ktorych się domu działa ta zwada. PasPam 114v. Iuz mi y to wdobry rozsądek weszło, co się zęmną dzieie lubom przed tym o sobie nie pamiętał. PasPam 279v. Ia się lepiey czuię co się zemną dzieie y temu ufam co mi dał zdrowie. PasPam 280v. Wielkie wtey Ordynacyiey dzieią się Inconvenientia [niewłaściwości]. PasPam 285.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ dzieje się coś komuś »przytrafia się coś komuś, dotyka kogoś coś«: Niektorzy z kompaniiey postrzegli y pytaią coc się to dzieie że się to czasęm zapamiętywasz? PasPam 73v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dzieje się coś czymś, kimś »coś lub ktoś jest czegoś przyczyną, powodem, sprawcą«: Czym się to dzieie iuzem powiedział że perversis Delatorum Consillis [przewrotnymi radami donosicieli]. PasPam 148. Niemcy dawali im dobre słowa ale się to działo dobrym Wodzem. PasPam 259v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ niech się dzieje czyjaś wola: Przenieść się Wci mojej duszy bardziej życzyłbym do miasta niżeli do zamku [...]. Ale i w tym niech się dzieje wola Wci serca mego [...]. SobJListy 568. Ták y Chrystus mowi Matthaei 26, Oycze moy, ieżeli ten kielich przeiść nie może, áżbym go wypił, niech się dzieie wola twoiá. TylkStrom 63.

*DZIAĆ SIĘ
czas. niewł. ndk

Formy: cz. ter. dzieje się; ~ cz. prze. działo się

Znaczenia:

»odbywać się, zdarzać się, zachodzić, stawać się«: Własnie w tęn czas kiedy się tam zle działo, kiedy go z listami zatrzymano kiedy zapowrotem owe w domu nastąpiły zale. To mnie tez takie cięszkosci na Sercu czyniły zem niewiedział iezelim zyw. PasPam 76. Tak własnie z Cesarzem się działo kiedu [kiedy] iuz z Hukany y desperuiący w [sz]częsciu niemogł Swoiey Salwowac Stolice. PasPam 276.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dosyć się dzieje czemuś »coś zostało zaspokojone«: Iuz tez teraz tak tuszę dosyc się dzieje Affektacyiey WSMSCi. PasPam 146v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ zadosyć się działo czemuś »stosowano się do czegoś«: [Mikołaj Krzysztof Radziwiłł] w Pielgrzymskim odzieniu połozyć się kazał, a bez tych katafalkow, bez niesienia mar proznych, bez koni ubranych, bez kruszenia kopij, owo zgoła nay mnieyszey Ceremonij niepotrzebował w czym wszystkim działo się zadosyć woli Jego [...]. MasDiar 132v-133. ◆ dość się działo czemuś »stosowano się do czegoś«: [...] wolnysmy Narod, wolnosmy do was przyiechali, y iesli się dokonczalnym zapisom na czasie naznaczonym dosc nie będzie działo, oddawszy gardła nasze wolno będziemy chcieli przeysc. PiasRel 29-29v. [...] gdy kto dowiodłby temu, że się dość nie dzieje słuszności, ma Hetmanowi opowiadać y podług jego ordynacyey, sprawiedliwości żądać [...]. ArtWoj 109.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]