Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XIX), SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T, SWil nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1681

Formy: lp M. dziesiątak; B. uż. nżyw. dziesiątak; ~ lm M. uż. nosob. dziesiątaki; B. uż. nosob. dziesiątaki

Znaczenia:

indyw. »moneta o wartości dziesięciu jednostek, spolszczenie nazwy → denar«: Gdy Pan sług pierwszych náymował, tedy z-niemi się tárgował, i obiecał im dáć dźieśiątak, że ták rzekę, to iest zapłátę dźieśięć groszy máiącą w sobie. MłodzKaz III, 83. Boć ták pospolićie Pánowie czynią, naprzod sług przyimuią, których to trzemá groszámi nie odpráwisz, trzebá dźiesiątáki łożyć, á potym záś mniey obiecuią, ále każą tylko ná dyszkrecyią służyć, á ná końcu, sług tylko z mięszkánia przyimuią, Ite et vos in vineam. MłodzKaz III, 83. Co to znaczy ten denarius, ten dźieśiątak, ná który się ztárgowáli robotnicy. Ták to tłumáczy Grzegorz wielki: śiedm práwi cnot iest, ktoremi dorabiámy się niebá. á czegoż się pracą tą doczeka człowiek, oto doczeka trzech, á ktorychże trzech, widzenia Bogá w-Troycy Swiętey iedynego, i to to będźie zapłátá przez dźieśiątak Ex denario, zapłátá dźieśięćioráka. […] Ale Doktorze Swięty, toć łácno porozumieć, że widzenie Troycy Swiętey zapłátá iest, ále same cnoty ktoremi prácuiemy, In hac vita laboramus, zapłátą nie są, ále zasługą do zapłáty, iákożeś to ten dźieśiątak wywiodł? MłodzKaz III, 83. Od liczby dźieśięć groszy názwány iest dźieśiątak, bo co teraz iest dźieśięć groszy, to przed tym był ieden grosz. MłodzKaz III, 84. Obtulerunt et denarium, ofiárowáli mu dźieśiąták, i ná to słowo, Ostendite, pokażćie, zwyczáyney odpowiedźi záżyli, odpowiedźi: Obtulerunt, ofiárowáli. Dźiwna rzecz, że nie czytamy, áby Pan nász, ten dźieśiąták álbo monetę, miał w-rękę wźiąć, i był w-tym ták ostrożny, że go áni tknął; bo wiedźiał: choć się ia go nie tknę; nie ieden rękę do niego wśćiągnie, im to zostáwić, dośćći na mię niechęći, dopierożby były, gdyby wiedźieli, żem się pieniędzy tknął, że przez ręce moie przeszły. To słowo Denarium, wytłumáczył nász Wuiek: grosz, ále iáko przedtym były w-Polszcze Potroyne, Piętaki, Szostaki, ták snać bywáły w-Pálestynie dźieśiątáki, ten tedy dźieśiąták, Denarium, ofiárowáli P. Iezusowi. MłodzKaz II, 240.