W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 17.09.2025
DZIEWCZY przym.
Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, SWil, SW, SJP notują
T, L (XVII-XVIII?) nie notują
Formy: lp M. m dziewczy; ż dziewcza; n dziewcze; D. ż dziewczej; B. n dziewcze; N. ż dziewczą; Ms. n dziewczem // dziewczym; lm M. nmos dziewcze; D. dziewczych; B. nmos dziewcze
Znaczenia:
»odnoszący się do młodej dziewczyny, panny, właściwy pannie, należący do panny, panieński«: A coż będźiem gráć? Káżdy ma sobie grę wybieráć/ á co on objerze/ to drudzy z nim máją gráć. A ktoż pierwey pocżnie? Będźiem o to losy miotáć. Los ná mię padł. Podźmy gonić trzećiego. Dźiewcża to grá/ racżey będźiem gałki gráć. Owo jest mojá pará/ przyłożćiez wy też swoje pary. Ieśli cetno będźie w dołku/ tedy ja wygram/ á jeśli licho/ tedy ty wygrasz. VolcDial 56. Ieszcze z dźiewczyny byłá nie wyrosłá/ A iuż szalone konie obiezdżáła: Kopią w ręku/ miecz v boku niosłá/ Luk tęgi dźiewczą ręką wyćiągáłá [Klorynda]. TasKochGoff 38. W krótkiem ubierze stała Marfiza wspaniała, Jak zwykła do potrzeby bohatyrka śmiała; W termoodońskich polach tak się ubierała Hipolita, gdy wojsko dziewcze szykowała. ArKochOrlCz II 333. Ale tu koniec o tem; zaś szczere miłości Bradamanty napiszę i dziewcze żałości. ArKochOrlCz II 422. „Co to - mówią - za cud jest, że tak męskie siły W ciele subtelnem dziewczem miejsce ulubiły?” ArKochOrlCz III 21. „Zwycięstw dziewczych nie pragnę, bo mi w oczach brzydkie, A tak ozdoby męstwa straciłabym wszytkie”. ArKochOrlCz III 27. [...] tak trzy panny swe dziewcze skrytości Zasłaniały, od wielkiej w pół żywe żałości. ArKochOrlCz III 134. Leon własne imię miał; kształtny, urodziwy, Przymioty go pięknemi los z nieba życzliwy Obdarzył. Ten o męstwie dziewczem mając wieści, Rozpalił się miłością na pierwsze powieści [...]. ArKochOrlCz III 312. Dźiewcźy/ Puellaris [...]. Kn 167. A iák z dźiewczą pomocą furtá nie trafiona Wprzod nikomu/ po nići była náleźioná/ Nátychmiast z Minosowną AEgeowic chutny/ Ku Dyey żagle wydał/ gdźie srogi/ okrutny/ Towárzyszkiey ná brzegu odbiegł: odbieżáną Obłápił/ y przytulił Bacchus/ zfrásowáną. OvŻebrMet 193 [183]. Z lewego rámioná/ strzał stroż słoniowy/ dźwięku Nárażał powieszony/ łuk wtąż w lewym ręku: Lice ták trefne/ że mogł w pacholęćim śmiele Dźiewcze/ á pácholęce rzecz w panienskim ćiele. OvŻebrMet 198 [188]. Ták gdy się tęgim członki oćiągnęły splotem/ Nie dwoie są/ lecz dwoy kształt: ni chłopięce ćiáło/ Ni dźiewcze: y żadne się y oboie sstáło. OvOtwWPrzem 90. Aurat bazar: dziewczy rynek. JaśDict 104. Pánieński/ v. Dźiewczy/ Mergiszkas. SzyrDict 283. Itak miedzy onymi roscie białogłowy Sardanapale młode tracąc zdrowie wszytko Na Koniec y czerstwosc y ochote do cnoty Bo zmarnieie w iezieniu dziewczym niz doroscie [...]. OpalKSat 3v. y świat napełniali Spustoszały przez potop, więc i onej skały, W którą Herkulesową ręką rzucon mały Przewierzgniony był Lichas; weź i tych kamieni, Z których zbudowany dom słonecznych promieni, I kamień, którym poległ Acys przywalony, Od olbrzyma wśród pieszczot dziewczych ułowiony, I te, którymi Wenus wzgardy się zemściła Na Propetównach, gdy ich w krzemień przemieniła, MorszAUtwKuk 132. Obiorą Martezia y Lampede Pany ktorym były posłuszne dziewcze w boiu stany DrobOpow 128. Ciężkać nam praca, ale w niej przysmaku To nam dodaje, że i w tym żywocie, Jako oliwie być na wierzchu cnocie. Żeś od chłopskiego biedę miał bijaku, Zato do dziewczej dostawszy się ręki, Takieś jej wzajem pozadawał męki. MorszZWierszeWir I 369. Wszytek świat tryumfuje, mnie, zgubiwszy ciebie, Smutne treny należą: kier, żałoba, zgrzebie. Prożnom chciała oszukać i przez dziewcze kryzy, Ujść biedna matka wrogow przedwiecznych decyzy. PotFraszBrück I 443. [...] Y co nástępcą miał bydź swego Oycá, To się stał biedney Krolewny zaboycá. Ze się trudnośćią w Oyczyźnie wymáwia, Ani się ná czás obiecány stáwia; Podeyrzáne to, y omylne sprawki, Raczey go dźiewcze trzymáią zábawki. OvChrośRoz 18.
Przenośnie: I Aż morzem Miniyscy szli/ w Págáskim okręćie/ Y w ślepym/ biedny stárzec Phineus/ zamęćie Oglądan/ y támże przez Aquilowe syny/ Dźiewcze ptástwo odbite od stárcá chudźiny. OvŻebrMet 160 [150].
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM