Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »niezwykły, niecodzienny, nadzwyczajny, podziwu godny«: Podał [Bog] ie [działa] w Polskie ręcę dziwnym sposobem bez wielkiego krwie rozlania. PasPam 62v. Spodziewali się że to tam cos dziwnego y drogiego obaczą. PasPam 80. Roku Panskiego 1661. Za boską pomocą zacząłęm w domu. W ktorym Roku dziwnemi P Bog, probował Sługę swego okazyiami. PasPam 114.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dziwne rzeczy:

2. »dziwaczny, cudaczny«: Przezwiska iey niepamietam bo bardzo dziwnie [zam. dziwne] iako y Sama dziwna. PasPam 65. Roznych rzeczy dziwnych napatrzy się na dnie morskim. PasPam 65. Na owych Skałach siędzą iakies zwierzątka dziwne. PasPam 65v.

3. »osobliwy, szczególny«: Miecz zaraz podle boku zchłopcem na ktory ia miałęm pilne oko bo to przecię z Szalonym dziwna Sprawa. PasPam 83v. Miłosciwy krolu dziwne to iest zaprawdę Gonienie mogąc dogonić a niedogonić. PasPam 198.

4. »cudowny, mający charakter cudu«: Więtszych cudów nie miał ten wiek/ Niechay słucha wszelki człowiek/ Nád Iwánowiczá tego/ Chce mieć Bóg z nim coś dziwnego. NowinyDymitra Aiijjv. Było wiele wálecżnych zdawná Krolow Polskich/ Z ktorych dźiwne zwyćięstwá káżdy pokazał z nich. HofmańPor Aiji. Tey to bowiem poćiechy iáko sobie życży [królewicz], miedzy inszemi błogosławieństwy ná źiemi, ták iey przez syny Rycerskie swe nabywáiąc, w dźiwną sławę a chłubę z tąd sámá śiebie nieiáko przyobłoczy. OzimSzturm Aij. [...] Wenus, dla której Cypr jest zawołany Kolebki, z morskiej zrodziła się piany; Perseusz z złota, z ognia wnuk Azopa, Z kamienia ludzie najbliżsi potopa; Ale dziwniejsze Pańskie Narodzenie, Nad którym z cudu zamilkło stworzenie: Sam się urodził, bez ojca, bez matki. MorszAUtwKuk 212. Częstochowska Forteca przez Millera Generała Szwedzkiego w 17000. piechoty oblężona, ale dziwną protekcyą Nayświętszey Matki obroniona, kiedy wszystkie kule i ognie przeciwko Fortecy wystrzelane obijały się od murów, i raziły znacznie Szwedów, o czym wolno czytać obszerniey Histroyą Cudu tego mieysca. ŁubHist 93.

DZIWNA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest niezwykłe«: Ale dziwniejsza to była/ co czynili Meksykani. BotŁęczRel V 11. A to dźiwna/ że ten Otto nałáskáwszy Cesarz rokiem przed śmierćią swoią/ czásu drogośći/ niezliczoną moc żywności/ rozmáitym Klasztorom y Szpitalom sczodrobliwą ręką kázał rozdawáć. ZwierPrzykład 278. Lecz to dziwniejsza, aby panna miała Porodzić kiedy, a panną została. A najdziwniejsza, że boga samego! DachDialOkoń 50. A to dźiwna/ że choć wszyscy te tákie abusus y oxorbitantie [!] w Oyczyznie dobrze widźimy y szkodliwych nam skutkow ich/ ná sobiesz sámych/ ábo ráczey ná mieszkách własnych vstáwicznie doznawamy/ y ná nie się vskárzamy/ nárzekamy/ wołamy: przedśię znáku o tym nie myślimy/ ábo nie rádźiemy; iákoby táki vćisk y skwierk vśmierzyć/ y tego dokazáć/ áby tym łákomcom pászczeki ná pochłánienie dostátkow/ cokolwiek ich ieszcze w Polszcze baczą rozdźiewione/ záwrzeć/ y zátłumić. GrodDysk F-Fv. I to mnie dziwna, że tak twarda skała Kroplę litości wypuściła z ciała, Acz-ci zwyczajnie pod twardym kamieniem Żywe się źródło dobywa strumieniem. MorszAUtwKuk 180. I tu dziwna ze w kraiu tak obfitym gdzie unas wszystkiego było pełno, A oni byli Tydzięn Na mieyscu postali to zaraz do nas po kwescie przysłali zony. PasPam 57. To dziwna żem zas konfrontował czas z czasęm weług rellacyiey Wolskiego to własnie w tęn czas kiedy się tam zle działo [...] To mnie tez takie cięszkosci na Sercu czyniły. PasPam 76. Lecz to u mnie dziwniejsza, że mężowie żony, A te paziów chowają sobie pod ogony. PotFrasz4Kuk I 412. To dźiwna miałli Pan nász pokazáć im rány swoie, czemu im nie pokązał ran nog swoich? MłodzKaz I, 27. [...] to dziwnieysza, iż wieku szesnastego po przekonaniu o niebios mieyscu wolnym od wszelkiey przeszkody, y po obserwacyach komet od Regiomontana y Apiana czynionych, znalezli się uczeni ludzie, którzy dla przyiaźni Aristotelesa komety mieli za kurzawy ziemi suche na powietrze wyniesione y tam goreiące. BohJProg I 8.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]