W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 24.03.2025
Warianty fonetyczne:
FAŁESZNY,
FAŁECZNY,
*FAŁESZNI
Słowniki:
SStp (
fałeszny),
SXVI (
fałeszny, fałeczny),
Kn (
fałeszny),
T (
fałeszny),
L (
fałeszny, fałeczny; XVI-XVII),
SWil (
fałeszny),
SW (
fałeszny, fałeczny, fałeśny, fałszny),
SJP (
fałeszny, faleczny) notują
Znaczenia:1. »nieszczery, obłudny, związany z oszustwem«: Obiecał się przy nim bydź przez obecność Duchá świętego ász do skonczenia światá/ gdźie go miał vczyć wszelkiey prawdy/ á przećiwne zásię y fałeszne náuki strofować y potępiáć. ZaremWywód D3v.
Rozumiem że iako on Krola y Proroká Bożego Dawidá Kámień, bez hárdych wrzaskow, śmiertelnie vgodźił Goliata zuchwáłego; tak y ten prawdziwego Responsu Kamien, od Wschodniey Cerkwie Mátki nászey wypuszczony, tę fałeczną Poczwárę, nie tylko przed Conspektem Poboznych, wielkich, y Poważnych ludźi obali, ále y wniwecz skruszy. MohLit 6 nlb.
Zá cżym wiádomá będąć/ jáko Iudex Controversiárum, nászych Ewangelickich od Arianow rożnic/ nigdyby nie dopuśćiła/ alicui suo membro, wydáwáć ták fałeszney y potwárliwey kśiążecżki/ przećiwko kałajemu/ Ministrowi Ewanjelickiemu/ Kátolikom samym y Akademikom niektorym/ ex persona vel fama znájomemu/ jakoby miał bydz Arianem/ co mu ząráz in primo limine tego scriptu objicitur. KałRoz 2-3.
Tákim był y ow szálbierski Kramnik z Lipsku/ ktory przez rozmájite sztuki (fortele y zdrády) z bogáćieć chciał; Ten dał kiedyś ćwiertnię żołędźiu zemleć y pomieszał go miedźy imbier: Co gdy miedzy ludźie gruchneło y ná jaw wyszło/ do Zwierzchnośći ták był skarány/ że go wysmágáno (wyświecono) á kramnicę (budę) jego z fáłesznym towárem jáwnie ná przestrogę innym spalono. GdacUczyn 40-41.
Fałszywy [...] fałszywy, fałeszny. [...] 2) betrüglich, falsch. [...] 2) faux, trompeur, mèchant, rusé. § [...] 2) fałszywy przyiaćiel; fałeszne świata tego wspaniałośći. T III 331.
Ale młódź, którą (iakośmy wyżey rzekli) przyłudził i zmamił, wielą sposobami niecnoty nauczał. Z nich sobie świadków i fałesznych pieczętarzów poczynił. SallusPilchWoj 31.
9. A ták ieśli mi snu nie oznaymićie, ieden iest wyrok o was, źebyśćie wykład fałeczny y zdrády pełny złożyli, ábyśćie mówili przedemną áżby czás przeminął. Przeto sen powiédzćie mi, ábych wiedźiał że téż wykład iego prawdźiwy powiedaćie. BW 2, 9.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
fałszywy prorok:
Groźi Pan pásterzom, którzy pásą lud Boży, obiecuie zesłáć pásterzá któryby ostátek zebrał, y w szczęśćiu wielkim postáwił, o fáłesznych Prorocech. BW Jr 23 [streszcz.].
Okowy y łáńcuchy uczynił sobie Prorok, y posłał ie królom rozmáitym, opowiádáiąc im, że mieli bydź powiązáni od Nábuchodonozorá, ieśliby mu się nie poddáli. O fáłesźnich też Prorocech mowi. BW Jr 27 [streszcz.].
Hánániasz fáłeszny Prorok, prorokuie, że miał Pán przywroćić z niewoley Bábilońskiéy lud, y wszystek sprzęt Kośćielny we dwu lat, ále Jeremiasz przeto prorokował, y opowiedźiał śmierć Anániaszowi, y umárł tegoź roku. BW Jr 28 [streszcz.].
Jeremiasz pisał list do więźniow w Bábiloniey, ktory posłał przez posły królewskie, pisząc że tám mieli bydź przez śiedmdźieśiąt lat, á owi co w Jeruzálem zostáli, że mieli bydź wytráceni, mieczem, głodem, morem, á zá kázuie słucháć fáłesznych prorokow. BW Jr 29 [streszcz.].
▲
świadek fałeszny:
Swiádek fałeszny nie uydźie karania: á kto mówi kłamstwá, nie ućiecze. BW Prz 19, 5.
Oprostoćie ubogiego człowieká, bogactwa przymnożą przyiaćioł, o świádku fáłesznym, o chwale ćierpliwego, o gniewie Królewskim, o żenie swárliwey, o dobréy żony dawáczu, o wyćwiczeniu syná. BW Prz 19 [streszcz.].
2. »nieprawdziwy, pozorny«: Ták świát fałecżny/ vsługuie ludziom rozlicżnymi poćiechámi/ delikackie ich chowa/ w iedwabne száty vwiia/ żartuie z nimi: ále te vćiechy boleśćiámi/ kłopotámi/ płácżem cżęsto pokrápia/ á nákoniec ieśli vbodzy świátownicy zdrády nieprzyiaćielskiey nie postrzegą/ o duszne zátrácenie y láment wiecżny ich przypráwuie. AlandPam C3v.
Druga [kwestia]/ áby niemnieyszym stárániem y vśilnośćią/ miedzy niekárnymi ow pokoy fałeczny w ktorym się ná złe spiknęli y sprzęgli/ iáko naprzędzey rosparáłá y rozrywáłá. LairReg 21.
Fałszywy/ fáłészny/ zfałszowány/ Fallax interpres [...]. Falsus codex, falsae literae, [...]. Nieprawdziwy. Falsa causa, falsum gaudium, [...]. Coloratum crimen, [...] Fucosus. Kn 172.
Fałszywy [...] fałszywy, fałeszny. 1) unwahr. [...] 1) faux, qui n'est pas vrai. [...] § [1)] fałszywa to nauka. [...] T III 331.
3. »o owczarzu: mający udział we własności stada«: Owczarze, Osepni Páństowi, Fałeczni, y inni, áby dáli od dziesiąci owiec swych po groszy dwa, y od tych co ie w naymie máią. VolLeg III 61.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz fałszywy, *oszustny, oszustowski, szalbierski.