W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 18.05.2023
Warianty fonetyczne:
FIRLETKA, FIERLETKA
Słowniki:
SStp (
firletka),
SXVI (
fierletka),
Kn (
firletka),
T (
firletka),
L (
firletka; XVII-XVIII),
SWil (
firletka),
SW (
firletka, fierletka),
SJP (
firletka) notują
Znaczenia:1.bot. »roślina zielna, bylina, stosowana w medycynie; Lychnis«: Firletká/ ktorą też Rożyczką P. Máryey zowią/ dwoiáka iest/ ogrodna y dzika. SyrZiel 575.
Ná wywinienie z stáwu ábo wybiciu/ dziewiąty rodzay firletki/ ktorą drudzy po Łácinie Articularem herbam zowią. Niemcy Splyszplettel/ ábo Gliedkrant/ iest osobliwym lekarstwem. SyrZiel 576.
GAlenus w 7. księgách o ziołách. Tákże Egineta w 7. piszą zgodnie Nasienie firletek wszytkich/ bydź przyrodzenia rozgrzewáiące[go]. SyrZiel 576.
Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
[o roślinie wyzłyn] Kwiátu bládo bronatnego/ kształt fiiołkow białych/ ktore firletką zowiemy/ máiącego. SyrZiel 594.
BArzo się mylą/ ktorzy Firletki/ álbo polną Bazylią mienią być Trędownikiem. SyrZiel 1411.
Firlétká ziéle/ rożyczká P. Máryey. Lichnis [...], Rosa Graeca, sine odore. Kn 176.
Firletka, rożyczka Panny Maryi. (lychnis) Frau-Roslein, Marien-Roslein. lichnis, espèce de rose-fleur, qu'on cultive dans les jardins. T III 340.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
firletka krowia (
sz. zm.):
...Been album, nie w kiscách/ áni w ogánistych okolkách/ ma swe naśienie/ ále w szupinkách iáko w iákich kieliszkách/ własnie iáko Firletká krowia. SyrZiel 304.
Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodnéy podobné/ żyłowáte/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301.
PLiniusz/ krowią firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301.
Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
Bázyliká polna/ Acinus [...] et Epipetron [...] Ocimum syluestre, [...] Firlétká płonna/ krowia. Kn 18.
Firletka płonna ábo krowia/ vide Bázyliká. Kn 176.
Firletka płonna albo krowia, vid. Bazylika. T III 340.
▲
firletka płonna:
Firletká płonna álbo krowia/ Rozdział 33. Ocimoides, et Ocimastrum. SyrZiel 1301.
Bázyliká polna/ Acinus [...] et Epipetron [...] Ocimum syluestre, [...] Firlétká płonna/ krowia. Kn 18.
Firletka płonna ábo krowia/ vide Bázyliká. Kn 176.
Firletka płonna albo krowia, vid. Bazylika. T III 340.
▲
firletka polna (
sz. zm.):
Firletki polne iáko Orybasius pisze [...] stolcámi wilgotności z ciáłá wywodzą. SyrZiel 577.
Przodkowie nászy stárzy/ poki báwełnynie mieli/ suchego do knotow firletki liścia vżywáli/ y ztąd Lychnidem/ to iest knotem/ ábo knotownicą/ názwáli Czárnuchę żytną/ ábo Kąkolnice/ niektorzy z poślednieyszych Ziołopisow/ chcą też mieć zá iednę z polnych firletek/ ále mym zdániem nie przystoynie/ gdyż firletki wszystkie prawdziwe/ purguią/ iáko Dyoskorydes y Orybasius świádczą. Tá Kąkolnicá naminiey. SyrZiel 577.
Mydelnicá/ ktora v nas roście iest od cudzoziemskiey rożna. [...] Mydelnicą to niektorzy swoyską zowią/ ia Fierletką polną. SyrZiel 621.
2. »niezidentyfikowana roślina«
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
firletka wodna:
FIrletkę wodną drudzy wodną Básilią zowią/ dla podobienstwá liścia/ które zsobą máią. SyrZiel 1301.
[tytuł] Firletká wodna/ Rozdział 34. SyrZiel 1301.
Firlétká wodna/ bázylia wodna. Erineos, [...] Erinos [...] Ocymastrum aquaticum, Herbariis. Kn 176.
bazylika wodna, vid. Firletka wodna. T III 29.
Firletka wodna: bazylia wodna. (ocymastrum aquaticum) Art von Basilien-Kraut. espèce de basilic. T III 340.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz BAZYLIJA, BAZYLIJKA, BAZYLIK, BAZYLIKA II, BAZYLISKA, WASILEK, BALSAM.