W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 18.05.2023
Warianty fonetyczne:
FLEGMISTY, FLAGMISTY
Słowniki:
SXVI (
flegmisty, flagmisty),
Kn (
flegmisty),
T (
flegmisty),
L (
flegmisty; XVI-XVIII),
SWil (
flegmisty),
SW (
flegmisty, flagmisty),
SJP (
flegmisty) notują
SStp nie notują
Znaczenia: »taki, u którego przeważa flegma, tj. jeden z czterech zasadniczych ciekłych składników ustroju ludzkiego lub zwierzęcego, również pełen wszelkiej nieczystości organizmu o konsystencji wodnistej lub zgęszczonego śluzu, jak smarki, plwocina; mający cechy takiej nieczystości, gęsty, lepki, ciągnący się«: ROZDZIAŁ VII. O siwych. Sierść siwa, jako się pierwej mianowało, wilgości flegmistej podlega; lecz im ciemniejsza, tem więcej krwi przymięszanej miewa, a przez to doskonalszą dobroć. DorHipTur 18.
Czwarty prawie biały, flegmistej wilgości, pojrzenia dziwnie pięknego, a będąc szczerej flegmy, ślicznej też jest sierści, w której najwięcej się monarchowie wielcy, cesarze, królowie kochają, a takowych koni najczęściej na wszelakich głównych zjeździech używają, słusznie to pokazując, iż jako ku śniegowi białością podobny, bez żadnej zmazy, tak też i król i książę czystego sumnienia, szczerości, sprawiedliwości całej i bez nagany być ma. DorHipTur 19.
Tákże kászel Flágmisty vśmierza [korzeń kosaćca]. SyrZiel 6.
[...] Tákowy syrop [z korzenia kosaćca] Flágmistym/ y Melánkolicznym wilgotnościam zbytnim służy. SyrZiel 9.
Żołądkowi zákáżonemu y flegmistemu [pomaga żankiel]. SyrZiel 247.
W febrách á ile w flágmistych/ dobrze to ziele [pępawę] pod chorego podściełáć/ żeby ná nim leżał. SyrZiel 313.
Womity flágmiste zástánawia/ po pierwszym przepurgowániu vżywány. Zimny żołądek rozgrzewa y posila [piołun]. SyrZiel 351.
W gorączkách flágmistych/ tákże nie ma bydź używány [piołun]. SyrZiel 351.
Piołyn/ ácz ma wiele skutkow dobrych do rozmáitych rátunkow chorego zdrowia/ iednák ma też y to że niektorym komplexiom y przyrodzeniu szkodzi. Iáko tym/ ktorzy máią żołdek flágmą nápełniony/ tym więtszą iest szkodą/ niźli rátunkiem/ oprocz/ żeby mu był przydány Turbit ábo Mácioká/ ktorą Mechioką zo wiemy/ ábo Gębka Modrzeiowá/ z trzecią częścią Imbieru. Tákże Piersiom/ y Płucom flágmistym. SyrZiel 351.
Głowy zbytnie bolenie oddala po trzy tákże łyszki z wodką Száłwiową/ y z Máieranową zárowno wszystkiego/ przez kilká dni porządnie náczczo ciepło biorąc: zwłaszczá gdy takowy bol bywa z flágmistego flusu. SyrZiel 351 - 352.
Womity po zástąpieniu dziatkámi Pániom zástánawia. Aczkolwiek nie záwsze godzi się im ich záwściągáć/ bo przez nie wiele kolery pospolicie y inego plugástwá flágmistego/ od nich tym odchodzi/ wszákże dla odciągnienia/ oberwánia/ y náruszenia żołądká/ y wnętrzności inych. SyrZiel 365.
Tákże korzenia teg[o] Kopru w polewkách ábo y z mięsem miásto Pietruszki wárzone/ y z inymi potráwámi vzywány/ wychędaża nyrki zámulenia flágmistego. SyrZiel 384.
Febrze flágmistey/ ktora pospolicie káżdego dniá trapi/ iest lekárstwem/ sok Kopru Włoskiego kubek y z sokiem z Zwiesinoskowym/ y z Pietrusczánym/ káżdego po puł kubká [...]. SyrZiel 386.
Puchlinę z ciałá wywodzi/ ktora zby tnich wilgotności zimnych flágmistych pochodzi/ wziąwszy korzenia Sosnki miáł ko vtártego/ Páluchow ktore Hermodactylos zowią/ káżdego po ćwierci łotá [...]. SyrZiel 389.
Swierzb z słonych wilgotności flágmistych z ciáłá spądza/ często tym winem nácierány. SyrZiel 454 [354].
Biegunkom flágmistym od oziębłey wątroby pochodzącym bárzo służy wszystek żywot nim nácieráiąc. tym sposobem. SyrZiel 456 [356].
Puchlinie są vżyteczne/ ktora pochodzi/ ábo z zámulenia żył wątrobnych/ y z znácznego iey oziębienia/ ábo záwrzedziáłości flágmistey. SyrZiel 456 [356].
[...] ieśli przytym też wątrobá osłábiáłá/ á krew zátym z surowiáłá y flegmistą y wodnistą się sstáłá/ tá gdy się znowu w wątrobie wárzy/ dlá iey mnostwá się psuie [...]. CiachPrzyp 32 nlb.
Flégmátyk/ propr. flégmisty. Pituitosus [...]. Kn 178.
Kréw w sobié máiący/ Krwisty iáko flégmisty. Sanguineus [...] Sanguineus pulmo [...]. Kn 317.
[...] z ráná mi záwsze nie zdrowo/ y krtuszę się aż do womitu flegmistego/ przez co nie mam dobrey farby na sobie y twarz nabrzmiałą/ dla tegoż/ porwoná kátu/ nie będę iey pijał. HercBan 11.
Mozg iest flegmisty/ grubey substáncyey y nie dobrey/ prędko przez gárdło przeydzie/ ale się w żołądku zátrzyma/ bo iemu iest nieprzyiazny/ y do wzroku ciągnie. HercBan 28.
[...] gorzałki ná rátunek wołać nie dobrze/ bo [...] flegmę spráwuie/ co widzimy w owych gorzałecznikách/ ktorzy zraná flegmiste ustámi z krtuszeniem się wymioty máią [..]. HercBan 37.
Płocice/ Ukleie/ chociaż flegmiste/ do rosołu z imbierem gotowane zdrowsze/ pieczone y smażone są posilaiące/ chorym ich może udzielić. HercBan 39.
Włoskie orzechy [...] wysuszone/ są przyrodzenia ciepłego y suchego/ dla tegoż zwyczay iest po rybách/ ktore máią w sobie chumor flegmisty [..] záżywáią ich. HercBan 59.
Nát to są tesz białegłowy przyrodzenia flegmistego y wilgotnego, á wilgotność łátwie się wzrusza [...]. WisCzar 47-48.
Fluss [...] ein flüssiges Kind/ Flegmiste Dziecię. ErnHand 301.
Ci tedy ktorym brodá prętko siwieie álbo ná zęby chorzeli, álbo w głowie szwánk mieli dla ktorego surowa wilgotność zpływa ná brodę, álbo serce gorące máią ktore głowie ciepłá przydáiąc od siwości záchowuie, á żołądek flegmisty z ktorego dymy idące od głowy ciepłey się odbiiáiąc ná brodę zpadáią, one ziębią, y do siwości sposobią. TylkRoz 256.
Puchliná bywa troiáka, pierwsza wodnista, w ktorey całe ciáło nábrzmiewa. Druga wietrzna w ktorey żywot iáko bęben nádęty, á insze części ciáła suche. Trzeciá zmieszána, to iest flegmista z wietrzną atricularis zwána. PromMed 44.
Między mieyscami wielka rożnica, iedne zdrowe, drugie zaraźliwe flegmiste, y suche &c. BystrzInfZup 14 nlb.
Teraz o wilgotnym lub flegmistym Kaszlu mowić zaczynam. BeimJelMed 490.
Flegmatyczny. Flegmisty. phlegmatisch. phlegmatique; pituiteux; plein de pituïté. T III 342.
Pieie wody Egierskiey [...] wielom się nádaie, innym nie bardzo osobliwie tym ktorzy są Meláncholiczney y flegmistey komplexyi. VadeMed 239.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
gruczołek flegmisty:
[...] W Mozgu pokázuie się [...] siłá żył krwáwych, z tych pochodzą żyłki do gruczołkow flegmistych idące. KirchFac 74.
Podle tych pagorkow znáyduie się dziurá przydłuższá [...] idącá do gruczołká flegmistego [...] ktory flegmę álbo smárki oddzielá y do nozdrzow [...] przyprowádzá [...]. KirchFac 77.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Formy:
Znaczenia: »człowiek, u którego przeważa flegma, tj. jeden z czterech zasadniczych ciekłych składników ustroju ludzkiego«: Melánkolicznym y Flegmistym/ bywa rátunkiem [bazylia]. SyrZiel 479.
Melánkolicznym. Flágmisty[m] Smętnym. SyrZiel 479 marg.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]