Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: FORTYL

Słowniki:
SStp (fortel, fortyl), L, SWil, SW, SJP (fortel) notują
SXVI (?), Kn (?), T (?) nie notują

Formy: lp D. fortelu; B. uż. nżyw. fortel; N. fortelem; Ms. fortelu; ~ lm B. uż. nosob. fortyle

Etymologia: <niem. Vorteil>

Znaczenia:

»przemyślny, zręczny wybieg, podstęp«: A Chmielecki fortyle zwykłe wynáyduiąc/ Bo iuż z Pogány przedtym stokroć się kosztuiąc: Wykłádał ich postępki y sposob potkánia [...]. DobrociesRel B2v. Często Szwedzi tego fortelu zazywaią in pugna [w bitwie] a zwłaszcza gdy w porcie zastaną debiliores [słabszych] od siebie aemulos [przeciwników]. PasPam 70. Iak tedy otym fortelu dowiedział się Czarniecki zaraz kazał przed Szykami rzucić Szanczyki małę. PasPam 103v. Z naszych y ieden niezginął przez fortel wktorym oni [Moskale] nay większą nadzieię pokładali. PasPam 108. Toć jednak wieszczę niemal z Delfu, co wiem I com doświadczył, sam czynił: nie zdrowiem Nadkładaj wszystko z swym nieprzyjacielem, Ile gdy licznym – mądrym bij fortelem. GawTarcz 61.