Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »często«: Często/ częstokroć/ wielékroć/ gęsto/ Saepè, saepiùs, saepenumero [...] Saepiusculè. [...] Frequenter [...] Multoties. Kn 102. Gęsto/ vide Często. Kn 189. Strzelaliscie gęsto a niewieleście nabili Polakow. PasPam 61. Dadzą [okręty] ognia do siebie zobuch stron tak iako zręczney strzelby gęściey ognia nie może dać. PasPam 68v. Choc w Nay większey bidzie było rzatko ieść a gęsto się bić PasPam 122. Gęsto, adv. [...] 3) oft, ofters. [...] souvent. [...] *3) gęsto (często) tu bywa. T III 371.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ gęsto i często »częstokroć, raz po raz«: Leci Młodszy Brat pocznie gęsto y często podcinać. PasPam 88v.

2. »obficie, licznie«: Leci trupow gęsto. PasPam 94v. Gesto rzucili się zaraz do tey roboty y Piechoty y Czeladz. PasPam 103v.

3. »blisko siebie, ciasno, ścisło«: Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięga/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. Stądże náwigácya (gdy sie ták burzyłá Oná wyspá) strászliwa támtędy bywáłá Dlá Ogniá: ktory od skał iák tám stoią gęsto W pustych mieyscách: wychodził ná wierzch. RoźOff D. BLusczoperz gęsto z ziemie puscza rósczki liście niosąc Blusczowému podobné. SyrZiel 1308. Gęsto/ o rozłożonych rzéczách/ ścisło. Confertim pugnatur. [...] Spissius [...] Densè. [...] Litera alia aliam scandit [...]. Iédná ná drugiey léży/ gęsto pisano. Kn 189. Deliia [...] u niey guzow trzynascie złotych [...] Rubinami gęsto sadzonych, u wierzchu poiednym Diamenciku, iedne Rubinka niemasz. ArchRadziw 1638 4612. Wszystko prawie iak w kapie [kupie] było chorągiew od chorągwie bardzo gęsto. PasPam 81. Lud gęsto bardzo stał y tak zginął. PasPam 97v. A w domach śmierci prawdziwe obrazy, Leżały w mieście z burkiem na przemiany Ledwie nie gęściej głowy niźli głazy. LubSTobPol 64. Gęsto, adv. 1) dicht an einander, enge. [...] d'une maniére épaisse & ferrée; pres l'un de l'autre. [...] Słowa, wiersze gęsto pisane. T III 371.

4. »o roztworach, potrawach: zawiesiście, z małą ilością płynu«: Gęsto/ o mokrych rzeczách/ [...] Spissè, densè, crassè. Kn 189. Lekárstwo Jndykom. IEst Ziele Burśnicá ták názwáne [...] Ięczmienną kászę w serwatce gęsto vwárzyć, pomięnionego ziela Burśnice wziąwszy, drobno nákrązawszy z tą kászą vmięszáć, y często im dawáć. HaurEk 36. Bursztynu utartego, siarki, oboyga po trzy łoty, mieszay, a ieżeliby gęsto było, przyley trochę oliwy, będziesz miał plaster nad inne osobliwszy arcana. PromMed 38. Gęsto, adv. [...] 2) dick, von fliessenden Sachen [...] d'une maniére épaisse & peu liquide. [...] kasza gęsto warzona. T III 371.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gęsto czynić »zgęszczać, zagęszczać«: Gęsto czynię/. vide Zgęszczam. Kn 189. gęsto czynię, zgęszczam. dick machen. épaissir, figer, rendre épais; condenser, coaguler. T III 371.