W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 23.04.2012
Warianty fonetyczne:
GAS, GAŚ
Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643
Etymologia: <może
z rus. has 'strach'>
Znaczenia:1. »bieda, zguba; strach; niebezpieczeństwo«: Za tą okazyią będzie na nich gas. PasPam 134.
Ukraina wszystka iak znowu w rebellią A przecię niemozęmy się postrzedz co to gas na nas. PasPam 191v.
[...] wielkiż to gás, kiedy Fámilia Iágiellońska ustáie. MłodzKaz I, 14.
[...] á tu gás na owych co owo kożdemu mowią, áby go ná Seymie, ná ziezdzie złudzili, moy bráciszku, moy kochánku, nádłomane słowo, nietrudno usłyszeć ieszcze nádłomáńsze nazwisko moy brácisieńku, moy kocháneczku, pomyślcie sobie, ieżeli was ci słow łomácze, á wielu, nie oszukáli! MłodzKaz I, 142.
Gas na wszystkie, mój zacny chorąży, piecuchy. W Szańcu mary Morstynom, w Szańcu i pieluchy. PotFrasz2Kuk II 407.
Przecięsz on czyni prożny gas na zdrowie, Niemysląc nawet zdradą go powinąć. LucChrośPhar 340.
Juz nie wie Caezar iako się obroci zewsząd nąń ciężko; zewsząd gas na zdrowie. LucChrośPhar 346.
2. »apetyt, chęć, zakusy na co; zamach na kogo«: Pod Szczerzec słałem y pisałem, ále kiedy iuż ogień ten Woyskowey záwziętości ná mię wypadáć począł, kiedy od obcych y Przyiacioł byłem przestrzeżony, że to ná mię gás, że to moie w niebespieczeństwie Máiętnosci [...]. LubJMan 60.
Niech [...] sądzi [...] bom nie tylko nie wiedział, co Woysko podáć miało, ále ná mniesz sámego zfábrikowáne były ich proposicye, y ná mię to gás był, áby mię tákim sposobem abo zgubić, ábo do Fráncuskich przyniewolić intenciy przez Woysko. LubJMan 76.
Inszego tych obrzędów nie widzę początku W chrześcijańskich pogrzebach, prócz jednego wziątku. Choć już drugiemu z piekła założą wrzeciądze, Pała kościół świecami, a gas na pieniądze! PotFrasz5Kuk III 365.
Prowincye im, niby przez zamianę inszych odbiera, ale ci gas przeczuwszy, pilnie się z sobą znoszą. ChrośKon 54.
Potocki [...] owego Prebendowskiego słowami zgromiwszy obuchem uderzył, Który uchodząc więcej plag wpadł do Namiotu Królewskiego wołaiąc po Francuzku Krolu na Ciebie czynią gas, ztąd sie tak wielki tumult stał, że aż Królewskie Namioty poobrywano. OtwFDzieje 18.
Wydał Uniwersały Krol [...] udaiąc że to przeciwko Szwedom wiszącym iuż nad granicami, pokazuiąc gotowość swoię - Gdy iuż wsiedli na koń Szlachta Litewska, Sapiehowie, dorozumiewaiąc się dobrze, że na nich gas czyniono, wyprowadzili też niemało Woyska, a naywięcey Cudzoziemskiego i Tatarów Litewskich w pole [...]. OtwFDzieje 58.
3. »uderzenie, bójka po ciemku«: Gás/ vdérzenie ná kogo w pociemku. Kn 187.
Gaś, uderzenie na kogo w pociemku. Auslöschung der Lichter bey einer Schlägerey; Gefahr, Schlägerey im finstern. l'action d'éteindre les chandelles à dessein de se batre dans une chambre; baterie, danger dans un lieu fort obscur. T III 365.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]