Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1620

Formy: lp M. gniew; D. gniewu; B. uż. nżyw. gniew; Ms. gniewie

Znaczenia:

»oburzenie; złość; uraza«: Wtym Woiewoda wynidzie z Namiotu, brodę kręci a iuz to był znak Alteracyi albo Gniewu . PasPam 91v. WNiedzielę poszedłęm do Podkomorzego y pytam iezeli się tam krolowi mogę pokazać. Powiedział mi że krol o gniewie y Niemysli. PasPam 175v. Przyiechawszy do Rawy krol w Smiech krolowa w gniew. PasPam 199.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gniew boży »kara boża, klęska, nieszczęście«: Ktory postępek że się Samemu Niepodobał Niebu y Oczywisty na Oyczyznę naszę zaciągnął Gniew Bozy. Bo zaraz iak otym poczęto traktować pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa]. PasPam 188v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gniew boski:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ gniew wrze (sz. zm.): Słyszałbyś beł, przysięgę ja tobie, od niego Insze słowa, gdyby gniew nie wrzał w sercu jego. ArKochOrlCz II 375. Ták gdy stroi mowę: Biegł Itys do máćierze/ tenże wetknął w głowę/ Coby wypráwić możno nań srogo wglądáiąc/ W Tátuskáś się/ prawi/ wlągł więce nieprzydaiąc/ Záłosną knuie zbrodnią: wre gniew táyny w głowie. OvŻebrMet 156[146]. Na reszcie, kiedy wycisnął swe groty, Kiedy wypróżnił wcale saydak złoty; Wrąc gniewem cały, rzuci się morderca, I mknie, by strzała, do samego serca. KniaźErot 136. Wrą gniewy, pokoy niknie; i łączą się mocy; Zachod grozi Wschodowi, Południe Połnocy. Nas ieśli pamięć krzywdy do zemsty zapali; Ta przeważy, do którey miecz przydamy szali. TrembSGość 8.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Gniew béz-śilny/ nié iést śilny. KnAd 257. Gniew bez śilny, nie jest śilny. FlorTriling 180.