Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, L (bez def., XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: (czasem nieodmienny) lp M. m gran; B. n granum; ~ lm D. m albo n granów; gran; B. n grana

Etymologia: <łac. granum>

Znaczenia:

»najmniejsza miara wagi, potocznie określana jako ciężar jednego ziarna jęczmienia lub pieprzu; ok. 0,84 grama«: Iesli odchodzi ále nie wszytká [woda]/ y pierwszego y drugiego dniá tym się trwożyć nie trzebá/ ále iey pomágáć Krysterámi/ Pigułeczkámi z Aloe/ de Hieracum Agarico, przydawszy granum iedno ábo dwoie Eláteryey [...]. PetrJWod 37-38. Záczym Grzywná Złotá: liczy Káratow 224 Sexcentlow: 896, Gránow: 3584. SolGeom III 134. Miedź na powietrzu karatów 65 i granum 1, w wodzie karatów 50 i granów 2. SolArchB 70. Do ważenia rożnych towarow, rozmaite zinwentowane są ciężary, ktore ten álbo ow szacunek czynią rzeczom według taxy y estymacyi ludzkiey. Ktorych názwiska są te. Cetnar ma kamieni – 5. [...] Łot gran – 6. BystrzInfRóżn Z3. GRAIN signifie Le plus petit des poids, (dont on se sert pour peser.) Mica, ae, f. Lucr. GRAN es. naymnieysza waga w ważeniu. (Il en faut trois ponr faire une obole). Trzy esy álbo grana trzeba ná iednę babkę álbo szeląg [...]. DanKolaDyk II, 96.

Słowniki:
SWil, SW notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1638

Formy: lp D. granu; ~ lm D. gran; B. uż. nosob. grany

Znaczenia:

»wyraźna, ostro zarysowana linia zetknięcia się dwóch ścian, ostra krawędź, kant«: Działko NOCTVA, na Ośm gran lane w roku 1600 [...]. ArchRadziw 1638 80, 2. Sztuka we trzy grany z Gamainem y strzema almadyni [...] wazy czyr zlo 32 [...]. ArchRadziw 1638 146, 4. A takim sposobem wszelkie przerznięcia Wałow płaskość area nazwaną wyrachowane bydz maią, począwszy od Czworogranu, by y do dwudziesto czwartego granu regularnych fortec. NarArch 67.