Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (grań, grania), SXVI (grań), T (granie, grań), L (grań), SWil (grań, gran), SW (grań, gran, grania), SJP (grań) notują
Kn nie notują

Formy: lp M. ż grań; n granie; D. ż grani; Ms. ż grani; n graniu; ~ lm M. n grania; D. ż grani; B. ż granie; grani; n grania; Ms. ż albo n graniach

Znaczenia:

1. »wyraźna, ostro zarysowana linia zetknięcia się dwóch ścian, ostra krawędź, kant«: Zawieszenie w niem Diament wielki na trzy granie rzezany. RewSkarb 109. Woda z krynic swe strumienie Prowadzi, bystre promienie: Źrzódło samo niżej leży, Z niego, szumiąc, nadół bieży. Na wierzchu kamień wysoki, Na cztery granie szeroki; Stoi na nim Kupidynek Z strzałami, Wenery synek: Przed nim jakieś płotki z lazek, Francuski to wynalazek. JarzGośc 69. Obora kolista w słupy i dyle ciosane, na 4 granie, z wrotami i drzwiami na biegunach drewnianych. InwKal I 572. [...] połozył mi zastawe flaszke sribrno vni grani pozłociste y pierscionką trzy [...]. KunReg 30v. Figurá ktorą názywáią kwádratową álbo w-kostkę, cztery ma gránie, iáko nią rzucisz, nigdy się nie obáli, nie obáli się i Ewángelyia czterech Ewángelistow. MłodzKaz IV, 306. Poliedr. Polyedrus: Polyedrum: Bryłá, ktorą w obudwuch końcách záwieráią polá, o więcey ángułách niżeli czterech. Iákie są słupy w pięć gráni, álbo w sześć. SolGeom I 5. Niech ná podporze na ktorey ma leżeć drzewo, da żelazo we trzy gráni, z przytępionym ná wierzchu grzbietem; gdyż płáski podstáwek y szeroki, nie wydałby prawdziwey wagi. SolArch 29. Ma bydź budynek, ná cztery gráni: sporządzenie koł y cewow, iákie w Náuce poprzedzáiącey. SolArch 97. Zrąb álbo budynek, ma bydź ná sześć gráni, áby dách mogł bydź skromnieyszy. SolArch 97. Niemow, żem ieszcze swey niedoszedł grani. ChrośTreny 14. Isiora Herb. TArcza wzdłuż przedzielona, po lewey stronie tarczy, powinien bydź krzyż, a nad nim gwiazda o sześć graniach [...]. NiesKor II 445. FACETTE [...] Facies [...] GRANIA boki, strony [...] Dyament rznięty w grania, graniasty [...]. DanKolaDyk II, 2. TRIANGLE (Figure com pise sous trois angles). Triangulum. Trigonum [...] TROYGRANIE figura o trzech graniach [...] Troygranie o iednym graniu prostym [...] TROYGRANIE o wszystkich trzech graniách rownych. DanKolaDyk II, 555. Kościoł ten murowány iest ná sześć gráni, o czterech faciatach, wielkich dwoch, á dwoch mnieyszych z rozmáitych marmurow; maiąc Porticus, albo Przedsionki wkoło z marmuru nákryte. ChmielAteny II 460. Grań, f. Bank. Ecke. Archit. coin, un angle § słup w pięć, w sześć grani; budynek na sześć grani. T III 415.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ granie odpolne: Granie [...] granie odpolne. Kriegsb. 1) Spitzen oder Ecken aller Bollwercke. 2) Seite oder Linie von einer Bollwercks-Spitze zur andern. Fortif. 1) le poligone extérieur. 2) cote extérieure [...]. T III 416. ▲ granie pośrzodkowe: ▲ granie pownętrzne: Granie [...] granie pownętrzne albo pośrzodkowe. 1) die inwendige Polygone, von einem Rehl-Punct zum andren. 2) Seite oder Linie von einem Rehl-Puncte zum andern. 1) polygone intérieur. 2) cote intérieure. T III 416-417.

◼ Przenośnie: ◼ [...] ieden o drugim niewiedział Rodzony y w iákiey byli pokrewieństwa grani [...]. ChrośZbiór 170.

2. »granica, obwód, obręb; właściwe, swoje miejsce«: Przypatrzmysz się wtory, Wolnowładney Fortu[nie], tego Swiata Pani, Kołowrotom: w iakiey ie zwykła toczyc grani, Tamtey Ziemia y woda, tey boiazn z nadzieią, Koła: aleFortuna, zawsze drwi koleią, Na włos pierwszey Natura nie zmyliła Fozy Poetom Faetonskie zostawiwszy Wozy. PotPer 22v. W Ten czas, kiedy odważny: LECH ábo LEW ráczy, Pierwsze swey Sármátiey: kopce mieczem znáczy, Od brzegow Podonáyskich: gdzie náSłońcá wschodzie Czarne: ász gdzie Báltyckie; Wisłá morze bodzie. Kędy przepráwiwszy się Dunczykowie flotą, Y ten port záswoiwszy, gniazdo sobie plotą. Gdansko ná sámym brzegu záłożywszy Wisły, Aleć im Wodz Sármácki pomięszał zamysły. Kiedy spłoszywszy dzikie, kaczory ná morze, Miásto, ná ktore dzisia; cáła Polská orze. Kędy złoto zá żyto: Holendrzy y Dáni, Frymárczą: wtey wymierzy; w ktorey stoi gráni. PotPocz 2. Znowu Polská, rzecz Krolu! w swoiey stánie gráni, Przy ták wielkich Pátronách, gdy Tarcz moIA NA NI Zdárzy Bog! ktory sercy ludzkiemi sam władnie, O co supplikuiemy, że nigdy nie spádnie. PotPocz 49. NIc nád to słusznieyszego, że z wielkiego Przodká Domu twego z Gwiazdą cię Miesiąc w Herbie potká. Płochość u nieuwagę, w káżdey widząc spráwie, Pieczęć rzekę Szláchcicem zgodziłá się práwie. Bo iáko Miesiąc nigdy nie stoi w swey gráni, raz do sierpá, drugi ráz podobien do báni, Tyłesz [!] w tobie státku, choć nie dla odmiány Lecz dla splendoru, Herbem, ten ci Kleynot dány [...] . PotPocz 65. Iednego tylko, Márto trzebá, wszytko frászká Nie puszczą, ná wieczerzą Páńską, doiutraszká. Kto chce być, nie odmieniáć z Miesiącem się ná ni, Stać y trwáć w iedney porze, w iedney trzebá gráni. PotPocz 71.

◼ Przenośnie: ◼ Máiąc sznur [Sznur do rządu przełożonym - marg.] w troiem grániu/ Umieiętność wielką z ludzką skłonną powágą/ śmiáłą cnotę wszelką/ Wielkiey godności stopień tym miárkuie/ W ieden Zbor Swiętych lud tym przywięzuie. JurkPieś F2.

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. granie; Ms. graniu

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiPracey do zdrowia potrzebney/ sposobow są wiele/ iáko przechadzki/ przeiażdżki/ tańce/ pląsy/ kołysánie się/ myślistwá/ młodym przystoyne piły gránie/ zápásy/ cáptywusá igránie. PetrSInst C. Gránie muzykow/ Incentio tibiarum [...] Aulodia, Citharodia, Lyrodia, i. cantus tibiae, citharae, lyrae [...]. Kn 208. Gránie/ aliter. vide Igránie. Kn 208. Granie. 1) das Spielen der Musicanten; die Music. 2) das Spielen der Spieler [...] 4) *das Spielen der Kinder, s. Igranie. 1) l'action de jouër des instrument de musique; musique; concert. 2) l'action de jouër à quelque jeu [...] 4) *le badinage, jeux d'enfant, v. Igranie. § 1) tańcować po czyim graniu; wdzięczne granie muzykantow [...]. T III 416.