Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »drobne owoce lub kwiaty wyrastające z szypułek na jednej, bezlistnej gałązce«: Miły moj/ jest mi jako grono Cyprowe ná winnicách/ w Engáddi. BG Pnp 1, 14. Przyszli potym áż do rzeki Eschol/ y urznęli tám gáłąź z gronem jednym jágod winnych/ y nieśli ją ná drążku/ dwá tákże gránatowe jábłká y figi. BG Lb 13, 24. Bo przed zbierániem winá gdy się puści pąkowie/ á kwiát wyda grono cierpkie jeszcze rostące/ tedy oberżnie látorostki nozámi/ á gáłęzie odejmie y obetnie. BG Iz 18, 5. Iákoby kto po wonnym Eliziyskim sádzie/ w Kreteńskim w Iesieni chodząc winográdzie: Od wdzięcznych gron zátrzymał chciwy wzrok y rękę/ Ieden tylko Tantalus/ táką cierpi mękę: Trudność między tak wielą mieszaiąc się zbrodni Złym nie być? y tak silu nie zgorzeć pochodni? TwarSLeg 73. Hámuią wiosłá bluszcze [...] y rozrywáią żagle cięszkimi gronámi. OvOtwWPrzem 132. Ták też y w winnicach nie kazał zbieráć tych gron/ ktore się między liściem zákryły ábo po ziemi leżáły. StarKaz II, 219. Winnice lepiey się dostawáią, gdy chłodny, y zimny Sierpien, ná Agrest niektore zrywác, áby inne groná tym prędzey dochodziły, liście tákże zrywáć według wzwyż opisania o Winnicy. HaurEk 111. Konfekty rożne [...] Agrest w cukrze, Wino w Gronach, w cukrze. CzerComp 5. Będzie się zdała ona przyrodzona błękitność, ktora się więc na doyzrzałych gronach i sliwach z rana osobliwie pokazuie. SekrWyj 55. Szczepienie tego wina przyszło z Alwerniy [...] Wino z tych gron robione nazywa się: Czarne wino, alwern albo alwernak. DanKolaDyk I, 157. Grono. 1) eine Traube. [...] grape. T III 422.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ grono winne: A ná winney mácicy były trzy gáłązki/ á oná jákoby pąkowie wypuszczáłá/ á wychodził kwiát jey/ y dostawáły się jágody gron winnych. BG Rdz 40, 10. Grono winne/ kálinowe/ bzowe. Botryon, Botrus [...]. Racemus [...]. Kn 210. Przyniosła [...] gron winnych/ bronatno zfárbowánych z rodu. OvOtwWPrzem 332. grono wina albo winne. T III 422. ▲ grono kalinowe: Grono winne/ kálinowe/ bzowe. Botryon, Botrus [...]. Racemus [...]. Kn 210. grono kalinowe, bzowe. T III 422. ▲ grono bzowe: Grono winne/ kálinowe/ bzowe. Botryon, Botrus [...]. Racemus [...]. Kn 210. grono kalinowe, bzowe. T III 422.

◼ Przenośnie: ◼ Przeplata on bóg ten wieniec wojenny to gronem szczęścia, to bitwy odmienn[éj], a kto nie zwątpił w przeciwnym poszwanku, ten w drugim obwiódł skroń oliwą szranku. MiasKZbiór 240. ◼ A ty Wielki Monarcho, takich gron Jagody Które smieią, twey ziemie, zaraszczać Ogrody Ostrem scisniesz bułatem, y Swego się Soku W czarnem Gaur nasyci Avernovem mroku. PotWoj 99.

2. »grupa osób, gromada«: Ty [Diano] niewinnego Pánien gornych groná/ Iesteś Azylem w szturmie niebeśpiecznym/ Ty psom rozszárpáć dáłáś Akteoná/ ze ná Cię okiem poyźrzeć śmiał wszetecznym/ W tobie y moiá iedyna obroná/ ze mię pokażesz wizerunkiem wiecznym/ Latom potomnym. TwarSDaf 119. Iutro [...] kommendant nasz zobfitszym nizeli iest wysłany Gronem kłaniac będzie W MM Panu y Chorągiew nieprzyiacielską rzuci pod nogi. PasPam 91v. Grono. [...] 2) Krone; auserlesene Versammlung. [...] un cercle ou assemblée des plus illustres personnes. [...] grono Panow wielkich; piękne grono Polakow; zacne krwi Polskiey rycerskie grono; liczne szlacheckiey młodzieży grono. T III 422.