Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »o gołębiu: wydawać głos«: Grucha gołąb/ sinogárlicá. etc. Gemit turtur [...] Plausitat palumbus [...] Minurrit [...] Minurit [...] Minurio [...]. Kn 213. Grucha gołąb. Columbus gemit, minurrit. Brukucia karwelis. SzyrDict 77. Garrio Grucham, Szczebieczę [...]. SłowPolŁac 67. Gruchać iak gołąb, gremit [...]. KulUszDyk 34. Grucham, v. m. F. gruchnę. 1) kurren, trummeln als eine Taube. 2) erschallen, sich ausbreiten als ein Gericht. 1) rocouler, bouler, faire un bruit comme un pigeon. 2) se repandre, courir comme une nouvelle. § 1) gołębie gruchaią. 2) wieść gruchnęła; skoro ta nowina gruchnie po mieście. gruchnęło. es ist das Gericht. il fait un bruit; le bruit court. T III 425.

2.ekspr., przen. »mówić, dyskutować«:

Rekcja: o czym

Rzadko się to nie pełni, o czym przedtym, grucháią ludzie. MłodzKaz III, 420. W czym záś to być ma/ dotych niewiniąt podobieństwo: Dał znać Pan y Zbáwiciel nász w námienionych swych słowách/ ktorymi iák więc mowim/ dał ad intende Apostołom swoim (gdy iákąś ambitią precedentiey vniesieni/ poczęli byli miedzy sobą gruchać/ quis est illorum maior) Pan skinąwszy ná iedno dziecię powiedziáł im/ nisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum Coelorum. BujnDroga 273-274.

3.przen. »okazywać czułość, przymilać się do kogoś, starać się o czyjeś względy«:

Rekcja: komu; koło kogo

[...] Rzymianie wszelkimi sposobami błagali tulili Małzonki swoie, łagodząc onpostępek, pochlebiaiąc agruchaiąc y czymtesz kto mogł kontentuiąc [...]. PotPrzyp 12. Więc skoro naszy galantomi Wedle starego przywalą się kwitu, Chcąc zażyć tańcu i dobrego bytu, A jeden mu z nich koło żony grucha, To rękę ściska, ro szepce do ucha, Gniewać się nie śmie, chodzi mu o skórę, Ale iść każe Włoch żenie na górę. PotFrasz4Kuk I 246. W Krolestwie Hiszpanskim wAsturij wdowiec ieden bardzo stary imieniem Arcadiusz poiął był panienkę Młodziuchną Rozalię imie niem, Ktorey pewny Kawaler młody Meliting imieniem przed tym gruchał [...]. HistŚwież 421.

4.przen. »o wiadomościach, plotkach itp.: rozprzestrzeniać się, rozszerzać się, stawać się powszechnie znanym«:

Rekcja: o czym

Jaka nie mniej Dziurdziemu solą była w oczu już pokrewność z cesarzem ona po warkoczu, już i tych szeptów świeżych nie poważał lekce, bo i Wieść, o czym grucha, rada więc wyklekce. TwarSLegK 123. [...] dziecię w prostocie niewinney zaraz powiedac poczęło na co patrzało y co samo u cierpiało pokazuiąc siniaki y razy na swoim dziecinnym ciałku. y lubo to po Florencyi gruchało bardzo nie smiał nikt iednak na ten czas tak Mocnego u Pana Dworzanina zaczepic, boiąc się zeby go na siebie nie oburzył [...]. HistŚwież 195.