W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 04.09.2012
Warianty fonetyczne:
GRYSZPAN,
*GRYNSZPAN
Słowniki:
SStp (
grunszpan, grunszpon, gryszpan),
SXVI (
grynszpan, gryszpan),
Kn (
gryszpan),
T (
gryszpan),
L (
gryszpan, grynszpan),
SWil (
grynszpan, gryszpan),
SW (
grynszpan, gryczpan, gryszpan),
SJP (
grynszpan) notują
Etymologia: <
niem. Grünspan>
Znaczenia:1. »trująca mieszanina zasadowych octanów miedzi koloru niebieskiego zielonego lub niebieskiego, stosowana jako środek leczniczy oraz do wyrobu farb malarskich«: Weźmij korzenia omamowego, miodunkowego korzenia, stłucz na proch, przydaj siarki, grynszpanu, to jest rdze z miedzi, stłucz z starem sadłem, uczyniwszy nakształt maści, a namazuj ciepło. DorHipTur 224.
Na muchę abo żabę. Wprzód gdy taki parch na koniu postrzeżesz, tedy one miejsca rozpalonem żelazem z nienagła pozży, a przyłóż chleba rzanego z solą, i zaniechaj tak przez noc i dzień, potem wziąwszy on chleb, posyp grynszpanem gęsto, iż wszędzie przylgnie. DorHipTur 225.
Weźmij modrzejowej żywice, grynszpanu, oleju lnianego, siarki, maści bobkowej, zmięszaj. DorHipTur 225.
Weźmiż żelazo rozpalone, a przepaliwszy one guzy, zasyp grynszpanem odwiązawszy, i przywiń chustą, żeby podeschło; potem przemywszy, jako wyżej, zasypuj prochem pomienionym. DorHipTur 226.
Maść po paleniu abo otworzeniu rany. Gryszpanu tłuczonego zmięszaj z miodem przaśnym i z białkiem jajowem, a przykładaj tylko póki się wyczyści miejsce ode krwie i zbieleje. DorHipTur 230.
Weźmij modrzejowej żywice, grynszpanu, hałunu, oleju lnianego, wszytkiego zarówno, usmaż to wespół, a napoiwszy bawełnę, abo zgrzebie lniane miękkie, napuszczaj rozpadlinę. DorHipTur 232.
Maść czerwona na rany i wrzody uporne i na mięso żywe. Weźmij rdze miedzianej, co grynszpanem nazywają, łótów pięć, patoki miodowej łótów czternaście, octu winnego co najmocniejszego łótów siedm, warz wespół, aż będzie maść gęsta czerwona. DorHipTur 250.
Materyja dla nabicia wyżej mianowanych rur: Prochu dzielnego, przesianego części 124 siarki lutrowany części 12 saletry przesiany części 24 węgla przesianego części 18 czartowego łajna albo assae foetidae części 2 arszeniku część 1 vitreolum tłuczonego cześć 1 gryżpanu część 1 proszku żelaznego cześć 1 Wszystkie te rzeczy pokrop gorzałką i będzie dobra materyja, ale tzreba miszać dobrze. AquaPrax 380.
Gryszpan/ AErugo aeris [...]. Kn 214.
Gryżpan/ AErugo aeris. Krosiłas żalas warinis. SzyrDict 78.
Ieśliby się zropiłá ráná z zániedbánia ábo z zástárzenia, otvvorżyvvszy, koło tego mieyscá rog przemyć octe[m], potym gryszpanem zásypuy, á słoniną przetapiáną námázuy. HaurEk 54.
Item ná bolenie w stáwách. Weźmi wody wapienney garniec, włoż do niey siárki utártey puł funtá, warz ász záczerwienieie, przyday Gryszpanu tártego łot, maczay chusty y okłáday ciepło, służy to y ná zástárzáłą podagrę. PromMed 37.
Gryszpan. Grünspan [...] verdet; rouille d'airain. T III 428.
Gryszpan/ AErugo, ginis, g. f. Spongrün. DasHünDict Uu iij.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
grynszpan dystylowany:
Na srebro dla lasserowania, kładą farby przezroczyste [..] na zieloną, gryszpan distillowany [...]. SekrWyj 92.
Weźmi Vitriolum Veneris, to iest Gryszpanu distyllowánego, ile chcesz spal go [...]. VadeMed 287.
▲
grynszpan hiszpański:
Koń gdzieby spárszywiał/ warz Piołyn w ostrym y iárkim ługu/ tym párchy szkápiewymyway/ áżby się zmyły/ potym dwá łoty Siárki/ á łot Gryszpanu Hiszpáńskiego wziąć/ z stárym sádłem co napilniey zmieszáć/ y tym ná słońcu/ dwákroć káżdego dniá nácieráć po wymyciu: w krotkim czásie ie zżenie. SyrZiel 347.
2. »rodzaj farby malarskiej«: Naley octu na gryszpan i tak rozprawionym maluy. SekrWyj 43.
[...] miey potym i farb następuiących tych niemało. 1. Gryszpanu. 2. Soku rucianego [...]. SekrWyj 43.
3. »jeden z odcieni koloru zielonego«: VERD, VERTE [...] ZIELONY [...] Trawiasty. Verd de gris. Aerugo, aeruginis. Gryszpan. DanKolaDyk II, 573.
Gryszpan. Grünspan. verd de gris [...]. T III 428.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
