Słownik XVII wieku

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ żal za grzechy: [Siostra Dominika] włosiennicę y łáncuch kolący ná się włożyłá/ áby miałá zewsząd vpomnienie do pokuty y żalu zá grzechy swoie [...]. OkolNiebo 198. Hortensyia takze bez Spowiedzi widząc iuz Amiliusza bez głowy miasto zalu za grzechy przeklinac poczeła Xiązę Sędziow Orestyllę, Amiliusza Niebo, Boga [...]. HistŚwież 198. ▲ relig. obmyć z grzechu, z grzechów obmyć: Národźiwszy śię z Zywotá czystego/ Pokázał/ że nas obmył z Grźechu wszego. KancPol 205. Chćiał wielu z grzechow obmyć; ále oni z Judaszem niechćieli. SkibSnop 36. ▲ omyć grzech (sz. zm.), omyć od grzechu (sz. zm.), omyć z grzechu: Omyjże nas od grzechow nászych. ModlPub 110. Mowi w osobie iego Duch ś. ktora Oblubienicá iuż nie przez wiárę przyszłego/ ále przez wiárę obecnego Chrystusá/ ktory ią przez śmierć swoię/ y przez wylanie krwie swoiey omył z grzechu/ sstáłá się iemu Oblubienicą. KorRoz 17. Z którego jeśli już oswobodzenia Nie masz i tylko męki grzech omyją, Proszę, niech na tym krzyżu ja pasyją I krucyfiksem będę do wytchnienia. MorszAUtwKuk 106. ZEm wszytek w grzechu/ z tego wstydzę srodze/ Ni czym od grzechu Pánie nie swobodzę/ Tyś mię Krwią włásną wszák omył od grzechu? BaranLut 363. Sstáło śię iuż słuszne Nágrodźenie/ á wszelákie násze Przewininie/ Krew święta iego/ omyłá Grzech Człowieká wszelkiego. ModlNaboż 67. Jezus Krystus jest mu Jmię/ Ten was z wszego Złego wyrwie/ Zbáwićielem wászym chce bydź y od wszech Grźechów was omyć. KancPol 49. Już go był dźiś trzeći dźień opłakáł, y tuszy Ze temiż łzami, y grzech omył z swoiey duszy; Już sie był uspokoił: więc znowu mozg psuie; Poliarch żyw, Likogen pewnie instyguie. BarPotArg1697 83. Zakon Duchá Zywotá, Ewánjelia twoja obżywiájąca[!], y do Zywota wiecżnego wiedząca, ten zakon mię uwolnił od zakonu grzechu y śmierći, ktorzy dwa nieprzyjaćiele, grzech á śmierć, rękę sobie podawáją, á y w moru niejednego wielce strászą, wszákże nie mnie, boś ty grzechy moje omył, á y piekielne męki, t. j. wieczną śmierć wyćierpiał, śmierć ále doczesną tylko w Sen obroćił. MuthWier 61-62. Ktorego łáski możesz śię záwsze stáć uczesnikiem przez używánie Sákrámentu świętego, támći otworzone są święte rány, i zbáwienne zdroie Krystusowe pięć: tu możesz wszytkie grzechy, ktoreśkolwiek po krzćie twoim popełnił. omyć przez mocną wiarę w IEzusa, w prawdziwey skrusze álbo pokućie. ArnKośnMąd 40 nlb. W wielu Prostaczkow wmowiono to/ Ze im Xiądz ná Spowiedźi Záuszney może Grzechy odpuśćić/ przy Chrzćie może Dźieći ich omyć z Grzechow/ przy Wieczerzy PAńskiey że im Ciáło CHrystusowe w Chlebie zákryte daje. ScultPost 38. ▲ omyty z grzechów: Bierzem poświącenie duszne/ ktorym omytemi z grzechow/ zostáiemy podobnymi Odkupićielowi swoiemu/ y w iego poniekąd istność odmieniamy się. StarKaz 44. ▲ grzech zmyty: Ieden świátowy gruby żołdák zá rzecz niepodobną aliter facere non possum zá grzech nie zmyty sobie poczyta; á my bysmy iáko drobną iágodkę połykali? BujnDroga 433. Na ostatek, iak Iordan na doł do morza pustego albo martwego płynął, tak też grzechy wodą Chrztu świętego zmyte, w morze zapamiętania wiecznego wrzucone bywaią, i tam zostać muszą, gdyby tylko ochrzczeni onych ztamtąd swowolnie nazad nie brali. LangHaberPost 94. ▲ obmycie grzechów (sz. zm.), obmycie z grzechów: [...] syn Bogá wszechmogącego chćiał ták wielkie męki dla zbáwienia iego znieść: [...] co widząc y bacząc / iuż do szláchetnieyszych y znácznieyszych się zábaw vdáie / y tym sámym iż dla obmyćia dusze iego z grzechow kreẃ syná Bożego wylaną widźi / grzechu się y wszelákiego grzechowego plugástwá wystrzega. BonawŚwPochod 54. Ieszcze niekontentował się Pan Bog/ dobrowolnym iey vtrapieniem: ná więtsze grzechow iey obmyćie/ zesłał iey ćieszką bárdzo y długą chorobę/ z bolami molestnymi; áby się przez cierpliwość/ Bogu wypłáćiłá/ á ná czystą duszę zdobywáłá. LorKaz 142. Z tey racyi rzuca Kapłan ku czterom częśćiom świata wodę, na dowod że iako cztery rzeki z Raiu na świat wypłynęły, tak na cztery częśći świata woda łaski Boskiey przez Chrzest S. na obmyćie pierworodnego grzechu wypłynęła. NewOzd 99. Choćby po tysiąc razy nas Moyżesz uderzył rozgą swoią, y iedneyby kropli z tego niewybił kamienia, na obmycie grzechow. ZehenLaskSum 85.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ chodzić w grzechach czyich: Y stáło się/ niemájąc ná tym dosyć iż chodził w grzechách Jeroboámá Syná Rábátowego/ że sobie wziął zá żonę Jezábelę [...] á szedszy służył Báálowi/ y kłániał mu się [Achab]. BG 1Krl XVI, 31-32.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Pospołu te rzéczy chodzą/ dym zá płomieniem/ grzech zá lubieżnem poyrzeniem ábo dotknieniem. KnAd 904. ● ●

GRZECH
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest grzeszne, niegodne«: Przeto iesli grzech iest opuścić ią [żonę]/ trzymáć záś przy sobie ledwie nie męká/ y musi to bydz/ żeby opuściwszy ie ludzie/ cudzołoztwem się mázáli/ ábo ie przy sobie trzymáiąc/ vstawiczny fasoł mieli. SpInZąbMłot 358. Wiedzże to zá pewne iż co grzech/ to też y sromotá/ co nie grzech to też nie sromotá. A ták iesli nie grzech w sukni pochodzoney chodzić/ iesli nie grzech szalonemu człowiekowi vstąpić/ nie grzech miłości v złych ludzi nie mieć: ták też to nie sromotá. StarPopr 38-39. Ale do Zakonu wstąpić co zá grzech/ co zá krzywdá oycu? rzecz tá pochwały iest godná/ y fámiliy nie obelży. BirkEgz 25. Niégodzi się/ Illicitum est. Non licet mihi vel me facere. Nefas est. Nefas dictu est. [...] Nostri etiam dicunt grzech, hoc sensu [...] quod expiari oportet [...]. Kn 502. Nié grzech/ Indelictum [...] Qui nisi probrum, omnia alia indelicta aestimant. [...] Nihil malum est, nisi quod turpe est. [...]. Kn 502. Grzech robic Xieza łaią a nie grzech pic hulac Złe płodzic wszeteczenstwa y zbrodnie popełniac Bo Venus za Bachusem tuz tuz nastepuie Sine hoc et cerere friget, iako mowią. OpalKSat 87. Mszcząc się Oycá, choć umrę z bolu álbo ránny Oddam Oycu iakom wziął krew bez zmázy czystą, Grzech to żem się rozmyśláł, y gniewał niedbále: Bieżmy do pomsty cale. CorMorszACyd 122. á grzechże to, ták się pokázáć do káżdey vsługi Rzeczypospolitey ochotnym, żebym ták w pokoiu iako y na Woynie żadney okázyey nieopuścił? LubJMan 56. Grzech y to że Książęcey Czapki ná pieczęci záżywam. LubJMan 124. To grzech Senatorowi do Senatorow in rebus salutaribus posyłáć, á Dworowi niegrzech posyłáć do Moskwy, alienuiąc Smolensk y Siewierz [...]. LubJMan 126. Wiem że y zá nayostrzeyszych Tyránow verba impunè erant, facta punienbantur, teraz nową modą, coby we Fráncyey niepochwalono, o tym y pomyślić perduelio. To grzech mi było pomiślić y chcieć ná powszechnego Chrześciáńskiego iśdź nieprzyiacielá? LubJMan 131. Trzewiki na klockach (trepkach y korkach) albo y na wysokich abzacach nosić/ nie jest to samo w sobie grzech. GdacPrzyd 23. Co za grzech miłować? Nie mieszkaj a idź, gdzie cię myśl zawodzi A nie wierz, aby miał być tak surowy. LubSPir 23. nie grzech. es ist nicht böses; es ist keine Sünde. ce n'est pas un péché; il n'y a point de mal. T III 431.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Proszę o wzrok, y ucho skłonne od mey Svady Lichac, licha: co Prawda; to y nie grzech widzic, I sama: lecz się szkoda za vbostwo wstydzic. PotWoj 6. Jeśli wielbłąd do wody nie schyli się cudnej, Nim ją nogą pomąci, żeby tak paskudnej Swej postaci oboje nie widziało miny - Bojęć się podobieństwem naruszyć Krystyny. Lecz co prawda, to nie grzech: coż ci też, niebogo, Po tym zwierciedle, kupować tak drogo? PotFraszBrück II 392.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]