Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: KURDZIEL, GURDZIEL, KURDZIEŁ

Słowniki:
SStp (kurdziel), SXVI (kurdziel), T (kurdzieł), L (gurdziel, kurdziel; XVII), SWil (gurdziel, kurdziel), SW (kurdziel, kurdzieł, kurdziej, gurdziel) notują
Kn, SJP nie notują

Formy: lp M. kurdzieł // gurdziel; ~ lm M. kurdziele

Etymologia: <może z niem. gurfei 'afty'>

Znaczenia:

»rodzaj wrzodu, schorzenia języka u zwierząt hodowlanych«: Gurdziel jest wrzód, który się na języku czyni: na to weźmij w chustę łajno człowiecze świeże, przywiąż do wędzidła, i włóż koniowi w gębę, żeby żwał, przed obrokiem i po obroku po kilka godzin. DorHipTur 245. Z Przenice wąsatki karmia, iż iest wsobie ostra, y oścista, nie iest Bydłu spráwna, y poiezna, owszem im od tey karmi surowieią gęby, wnętrzności drą, y kurdziele ná ięzyki się im przydáią [...]. HaurSkarb 57. CompMed . Kurdzieł. [...] lampas, une maladie de laquelle vient un trou sur la langue d'une bête ou d'un cheval. § gdy się kurdzieł bydlęciu na ięzyku przyda, ktore dla boleści zuć ani ieść nie może; kurdzieł się koniom trafia, to jest dziura na języku. T III 687-688.