Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (hetman, etman, hejtman, hajtman), Kn (hetman), T (hetman), SWil, SJP (hetman) notują
SXVI (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. hetman; D. hetmana; C. hetmanowi; B. uż. żyw. hetmana; N. hetmanem; W. hetmanie; ~ lm M. uż. osob. hetmani; D. hetmanów; C. hetmanom; B. uż. osob. hetmanów; N. hetmanami

Znaczenia:

1. »naczelny wódz wojsk zaciężnych lub jego zastępca«: Hetman [...] Kn 224. Mowi do tego kosciuszkiewicza wstawszy, Czołęm MSCi Panie Hetmanie, Towarzysz odpowie czołęm MSCi krolu. PasPam 83. Siekł strzelał narazał się nie iak Hetman ale iak prosty Zołnierz. PasPam 107v. Woysko wszystko pod władzą Wiel. Hetmanow swoich iść [...] obowiązuie się. PasPam 210. Woysko nasze z Sobieskięm Hetmanem w Obleżeniu było. PasPam 226v. Tegoz Roku Hetmani pomarli Lubomirski y Potocki. PasPam 226v. Iuz woysku tamtemu pod Hetmanami będącemu nie konfidował. PasPam 242v. Nasi Panowie Hetmani maiąc Woysko porządne Litewskie y Koronne wyprawa tez była Dymowa z woiewodztw chorągwie Pancerne bardzo dobre chcieli im [Turkom] dac pole. PasPam 245-245v. Ow hardy Sylistryjski Pasza od Towarzysza nie bardzo poczęsnego do Hetmana Za kark przyprowadzony. PasPam 266v-267. Hetman [...]. T III 451.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ hetman polny litewski: Interim Consilia Seymowe tamuią się na Prywatnych urazach Pana Słuszki Hetmana Polnego Litewskiego z Panęm Dąbrowskiem Posłęm Woiewody Wilęnskiego. PasPam 283v. ▲ hetman polny Wielkiego Księstwa Litewskiego: Deklaracyia [...] dana przez [...] Woiewodę Smolęnskiego Hetmana Polnego w X Litewskiego. PasPam 207v-208. ▲ hetman koronny »wódz naczelny«: Nie będą Powinni Wiel: Hetmani koronni Chorągwi zadnych zwiiać w Słuzbie Rzpty zostaiących. PasPam 210. Drugi Pasza Halepu iako Gołąb siwy temusz Hetmanowi koronnemu Iabłonowskiemu przyprowadzony swoię w Niewolą zabraną opłakiwał SęDziwość. PasPam 267. ▲ hetman polny »zastępca wodza naczelnego«: Woysko [...] z Lubomirskiem Hetmanęm polnym powracało. PasPam 78. ▲ hetman Litewski: Od Sapiie Hetmana Litewskiego przyszła wiadomość że tez iuz woysko Litewskie wymoderowało się iako mogąc. PasPam 92. ▲ hetman wielki (sz. zm.) »naczelny wódz«: Litwa [...] stanęli [...] Zwielkiem Hetmanem Buatem [Pawłem] Sapieią. PasPam 93. ▲ hetman wielki koronny: Xiązę Dymitr Hetman Wielki koronny umarł. PasPam 257v. ▲ hetman polny koronny: Deklaracyia [...] dana przez [...] Marszałka koronnego y Hetmana Polnego koronnego. PasPam 208.

2. »dowódca wojsk niepolskich, zwłaszcza Kozaków zaporoskich; ataman«: Trzecia potrzeba posz[cz]ęśliwey odebraney Warszawie y wzięciu Hetmana Szwedzkiego Naywyszszego /Witemberk[a]. PasPam 51v. Hetman Naywyszszy Chowanski dwa razy cięty uciekł. Drugi Hetman Szczerba Zginął bo to unich kilka Hetmanow w Woysku. PasPam 97v. Rychart Angielski od Hetmana swego Regner zas Dunski od więznia Halego Co ucierpieli ten wiecznym więzieniem Ten głodnym węzom stał się pozywieniem. PasPam 110. Wpadł w Tatarską ziemię konicki [Kunicki] ktorego był krol przed Expedycyią immediate [bezpośrednio] przydał kozakom za Hetmana. PasPam 276v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ hetman polny: Poznali więzniowie tego konia y powiedali że nanim siedział Zmiiow Woiewoda Szwagier Naszczokina Hetmana Polnego. PasPam 97v.