W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2024
IMIĘ rzecz. n
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1607
Formy: lp M. imię; D. imienia; C. imieniowi; B. imię; N. imieniem; ~ lm N. imiony
Znaczenia:
1. »miano, pod którym ktoś jest znany, nazwa«: Miały nad sobą [szarańczę] krola anjoła przepaści ktoremu imię po żydowsku Abbadon/ a po Grecku ma imię Apollyon. BG Ap 9, 11. Ia w tym mąm nadzieię ktorego Przenay Swiętsze wspominąm Imię Jezus y w Przyczynie Przenay Swiętszey iego Matki. PasPam 58. On Philip Wielki krol Macedonski, kiedy mu przyszły Nowiny ze Iego Wodzowie na Imię iego wielką otrzymali wiktoryią [...] zawołał wielkiem głosem. PasPam 149a-149v. Moy Stryieczny ktory unich był kanclerzem y tak że mu Imię Ian z Gosławic. PasPam 184. Nieznał prostak iego Charakteru tylko Simpliciter [po prostu] wiedział Imię y zkąd się pisze. PasPam 184. Drugi grzyb oblezy się w domu iuz oniczym naSwiecie ani o publice nie mysli ani o tym że by Imię iego znano. PasPam 249v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dać imiona: [...] Krolewnie dano Imiona Marya, Krystyna, Anna, Teresa, Salomea, Eulalia, y Franciszka Xawerya, ktorey na dowod publicznego applauzu prywatne pioro to przydaie Votum. GazPol 1735 31 2 nlb. ▲ imiona Baalów, Baalim: ▲ imię Baalowe: Wzywáli [prorocy] imienia Báálowego odporánku áż do południá, mowiąc: O Báálu, wysłuchay nas! BG 1Krl 18:26. ▲ na imię czyjeś »z woli, z nakazu czyjegoś«: Wowych zdesperowanych okazyiach na Imię krola Pana Swego wmałey garzci Woyska pokazał się nieprzyiacielowi na oko. PasPam 296v. ▲ pisać pod imieniem czyimś »pisać w zastępstwie kogoś«: Iakis szalony, ten List do mnie pisał pod Imięnięm WMMPana. PasPam 193v. ▲ imię Jezus: O słodkie imię, a miedzy imiony imię, przez które świat jest wybawiony! balsam pociechy, imię JEZUS wieczny, a ten szczęśliwy, z kim ON jest obecny. MiasKZbiór 66. Ia w tym mąm nadzieię ktorego Przenay Swiętsze wspominąm Imię Jezus y w Przyczynie Przenay Swiętszey iego Matki. PasPam 58. ▲ imię Pana Jezusowe: A bespiecznie sobie poczynájąc w Imieniu PAná JEzusowym/ mowił y gadał z Grekami: á oni się stáráli/ jákoby go zábić. BG Dz 9, 29. ▲ niech będzie imię Boskie pochwalone (za coś): Skonczylismy tedy Rok stary Niech będzie Im Boskie Pochwalone w Mosinach 1659. PasPam 78v. In Iunio id est 21 Chorowałęm periculosissime [bardzo niebezpiecznie] ledwiem s od Fortki wrocił za co niech będzie Im Boskie pochwalone [...]. PasPam 257.
Związki frazeologiczne: tytułować się imieniem narodu polskiego »nazywać się Polakiem«: Przez Inwencyią niektorych Subiektow Polskich Szelągi Wołoskie wprowadzono do Polski [...] za ktorą niecnotę niegodni się ci Inwentowie Tytułować Imięniem Narodu Polskiego y znaczny Bogu muszą oddawać Rachunek. PasPam 187. ◆ w imię Boże brać »żyć z jałmużny«: Y dziadowi wymię Boze biorącemu powiedzieć pytaiącemu y Sprawić się do kąd idę niegotowem deNegare [odmówić]. PasPam 155v. ◆ imię Boskie wziąć na pomoc: Ociec [...] pisał domnie y rozkazał że bym imię Boskie wziąwszy napomoc tym się naymniey niekonfundował, ale szedł smiele tam gdzie iest wola wodza pod Błogosławienstwem Oycowskiem y Macierzynskiem. PasPam 53v. ◆ boga wyświadczać się imieniem »brać Boga na świadka«: Boga wyświadczam się Imieniem że-m iest Niewinny tey kalumniey. PasPam 145. ◆ czynić coś imieniem czyimś »robić coś z upoważnienia czyjegoś, w zastępstwie kogoś«: Imieniem IMSCI Pana Porucznika y całey kompaniey unizenie proszę. PasPam 87. ◆ w imię Boskie »z Bogiem«: Iezeli się ty z Woyskiem swoim nie ruszysz puydę ia z [s]Woim w Imię Boskie. PasPam 99v. ◆ w imię Boże: PETRUS [...] Błogosławieni [...] elemozyny w Imię Boże dają, A naszy, chociaj skąpi, a wżdy nic nie mają. Błogosławieństwo Pańskie majętnymi czyni I będą ci zbawieni, niech mię, kto chce, wini. (WSZYSCY) [...] Wyjedziemy na tobie, jedno bełkocz dalej, Idźże, ani tu bywaj. SynKlechGrzesz 383.
2. »reputacja, sława, honor«: Panie zachoway omylić się albo ktory kolwiek Tytuł przestąpić wielki to kontempt Imienia Carskiego. PasPam 164v. Imię wodza naszego zyie ozdobą Swiata Cnocie y wiecznosci Lubo zapłaci dług Smiertelnosci. PasPam 207v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: na czyjeś imię »z powodu czyjejś dobrej sławy«: Stryi moy [...] kommissarzem do nich bywał [...] nawet kiedy powiedałęm im o Swoim nieszczęsciu [...] mowili ze byś był miał wstolicy wszelakie poszanowanie y na iego Imię y Zasługi Narodowi Naszemu wdzięczne pewnie wyszedł bys był bez okupu. PasPam 165.
Związki frazeologiczne: mieć dobre imię »cieszyć się dobrą opinią«: Masz tu na Całą Litwę dobre Imię za twoię fantazyią. PasPam 172.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: imię boskie:
Związki frazeologiczne: na imię boże: ◆ wymywać gębę czyimś imieniem (sz. zm.) »wspominać kogoś ważnego dla osiągnięcia korzyści«: Co wy zá spráwę máćie/ mowił do nich/ z Cesárzową? czy iesteśćie wy godni/ ábyśćie mieli bezecne gęby wásze imieniem iey wymywáć? RicWielJMon 22. Wymywam co, [...] 2) einen über die Zunspringen lassen; von einen übel reden. [...] 2) déchirer à coups de langue; mordre qu. § [...] 2) piękna to? że gęby wasze imieniem iego wymywaćie. T III 2702.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Potykay się w imię Boże/ ná toś brał żołd nieboże. RysProv XII, 8.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas