W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 23.08.2023
*INSZY zaim. przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1606
Formy: lp M. m inszy; ż insza; n insze; D. m inszego; ż inszy // inszej; n inszego; C. m inszemu; ż inszej; n inszemu; B. ż inszą; n insze; N. m inszem; ż inszą; n inszem; Ms. m inszem; ż inszej; n inszym; W. m inszy; ż insza; n insze; lm M. nmos insze; D. inszych; C. inszym; B. nmos insze; N. inszymi; inszemi; Ms. inszych; W. nmos insze
Znaczenia:
»inny«: Zaczym i ten konsens ich żadnej wagi nie ma, kiedy to constat, że tamta być mogła, w czym mię naprzód p. Marszałek kor. w Proszowicach upewnił, potym i kilka inszych pp. senatorów, z których niektórzy od posła CJMci, który tu był po sejmie, asekurowani w tym byli. SkryptWojCz II 279. Do Orszy K. I M. przybył tám nie zástał przepráwionych roth tylko I. M. páná Krákow ludzi 300. páná Woiewody Kiiowskiego rothy vsárskie/ páná Przemyskiego ludzi 900. páná Podskárbiego Nadwor Litew. insze rothy kwarciáne pozad ná nieprzepráwnych lásách w ktorych vrzędnik X. Biskupa Wilen. dowiedziawszy sie/ że zá pánem Hetmánem tymże gościncem ná Ihumeną nástępuie woysko/ mosty pozmiátał y drogi zárąbał. BielDiar Aij. Miedzy Compeditormi/ wielom był obrány/ Drudzy názad muśieli á ten co przeyrzány. Przed inszymi mieysce miał y swą gorę wyniosł/ Vstąpić inszy muśiał y repulsę odniosł. HofmańPor Aijv. Trzeciego dniá gdy zamek rewidowano ználeźiono żytá/ owsow/ iećzmionow/ słodow/ szpichlerze kupámi wielkimi násypáne/ y inszey żywności; To iest/ miodow przásnych y pitych/ gorzałek/ másłá/ miąs więdłych/ sádeł [...]. RekupSmol Aiijjv. [...] tá byłá naprzednieysza przyczyná wszytkich Szpágiow/ y Iáńczárow/ żeskárby wszytkie chćiał wywieść/ y insze przyczyny były/ owo czego Oycowie nászy nigdy niesłycháli. BuntCara A4v. Pośiłki insze nástępowáły/ á osobliwie I. M. Pan Hálicki z pułkiem swoim [...]. Pogrom B. [...] Co więźniámi zostáli/ inszych więźniow śiłá/ Przez ktore to znieśienie moc się ich zwątliłá. DobrociesRel B3v. Powierzył tedy zamysłu swego dwiema inszym/ to iest Stephánowi Szátánowskiemu/ y Ianowi Stołczynie [...]. OpisGal A2v. [...] ten Narod Polski/ miedzy inszemi Narodámi iest waleczny [...]. NowinyMosk A2v. [Sułtan Amurat wziął na wojnę] potrzeby rzemiosłá y dźiełá woiennego: a miánowićie/ Námioty wielkie y máłe/ dla siebie y dla ludzi/ y dla koni/ kosztowne y proste/ báwełniáne y płoćienne/ y skorzáne: przytym prochy/ kule zelázne y ołowne/ y kámienne/ łancuchy tákże do dźiał/ y drugie do opasánia obozu miąższe/ dźiałá srogie burzące/ y polne nośne długie/ pułdźiáłká/ hakownice/ orgánki ná kołkách długie/ hárkábuzy/ petárdy gotowe/ dziáłá skorzáne/ dźiáłá drewniánie/ muszkiety/ mozdźierze wielkie y máłe/ iánczárki/ dźidy/ kopie/ coby nád zamiar było [...] y inszych rzeczy wszelákich sroga rzecz y niepodobna/ do liczby y opisánia [...]. StarWyp A2-A2v. Krol Portugálski krom Luzytánii w Europie, má też insze państwá. BystrzInfGeogr E3. Jest sam dobrego mienia swoiego sprawcą, y nie insze podaie sposoby do zapomożenia Oyczyzny, nad te ktorych użył do zbogacenia siebie. Monitor 19.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: od przysł.: Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek. Ani Bogu świeczki ani komu inszemu [diabłu] ożoga. PasPam 285. ● (war.) Insza barwa; insza strawa/ abo potrawa. KnAd 326. Insza barwa; insza strawa/ abo potrawa. KnAd 326.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: powiedzieć się do inszego domu »podać się za kogoś innego«: Rzeką nato a czemus się powiedział do inszego Domu [...] Temu że by się waszey zbył napasci. PasPam 183.
Związki frazeologiczne: w inszej chodzić skórze: Y ieźli iáko Sóńce, rozum do MIesiącá NIe rządzi? wziąwszy z ziemie, aż do Piekłá strąca. Coz pisać o odmiánie? gdzie się ták náturze Zdało: że niemal, co rok, w inszey chodzim skurze: Ze ieźli się nie widzą, chodć Vr"acie rodzeni, NIe znáią, ták się ciáło w krotylkim czásie mieni. PotPocz 71. ◆ zacząć z inszej beczki: chciałem ią zacząc z inszey beczky OpalKListy 461.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Chłop rádby co tydzień Woytá/ co miesiąc Vrzędniká / á co rok inszego Páná miał. RysProv II, 5. ● Grzeczność. 1) Wohlanständigkeit, Höflichkeit, gute Aufführung [...] 1) bienséance; gentilesse, civilité, bonne conduite; politesse, honnêteté [...] § 1) insza stołowa, insza gruntowna grzeczność [...]. T III 431-432. ● Inszy chárt porwie kotá, nie ten co dogoni. PotPocz 66.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
INSZA
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
»jest czym innym«: Rokoszanin: Inszać to, miły panie sąsiedzie, pod Stężycą albo pod Lublinem beła, a insza na rokoszu. RozRokCz II 119. A także to ma być: kiedy król komu prawo złamie w Polszcze, to Ociec św., w Rzymie mieszkając, prawa naszego nie umiejąc ani do niego należąc, naprawować to ma auctoritate sua? Bo co w rządzie kościelnego nabożeństwa, to insza. RepRespCz III 401. Powiádáią/ iż insza iest słowo Boże/ á insza Chrystus. BotŁęczRel IV 157. Insza iest nád rozum, insza przećiw rozumowi. SkarMes 30. Bo insza iest co przyrodzenie dáło/ á insza co szcżęśćie przyniosło. BudnyBPow 78. Náostátek y białegłowy brzemienne/ do tey wody nie máią iezdźić/ áby snadź przed cżásem nie poroniły płodu/ insza iest że się mogą náparzáć. SykstCiepl 149. Bo insza iest mieć vmieiętność/ insza vmieiętnośći vżywáć. PetrSEt 150. Insza iest kiedy się tákie znáki ná niebie dźieią/ ktore káżdy muśi zá cudowne przyznáć/ iákie są potyczki y potrzeby woienne/ grzmoty zbroy y innego oręża. BemKom 16. Lecz wierę insza/ namilsze Dźiećię/ dopuszczáć Mátce/ by ćię w pieluszki vwiiałá. insza gdy święte vstá z miłośćią czynią cáłowánie; á niż łańcuchy dźwigáć ná szyiey/ ábo też ćierpieć zdrádliwe vstá Iudaszá. HinPlęsy 74. Insza iest potrzebowáć/ potrzebuiąc prágnąc. Insza bydź w niedostatku/ á przećię on znośić. OpalKSat 141. A insza teraz kiedy to Granaty y Bonty, kartace wypuszczą kiedy zokrutnych kartanow iako Cebry kule wylecą kiedy uczynią deszcz ognisty y przez pancerz y przez łosią skorę y przez wszystkie vestimenta Ciało az do kosci przenikaiące y iak swiderkiem wiercące. PasPam 258v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas