W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2016
*JABŁKO rzecz. n
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1603
Formy: lp D. jabłka
Znaczenia:
1. »owoc«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: jabłko adamowe: ▲ jabłko afryckie »trufla«: Jabłká Afryckie/ Tuberes [...]. Kn 227.
2. »przedmiot w kształcie owocu«: Niech Hippomenes przez wyrznienie [!] złotego iabłka gładką [gładkiej] pozyskuie przyiazn Att[a]lanty. PasPam 80v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: granatowe jabłko (sz. zm.): Ięczmień w mięśney polewce wárzony/ á sokiem kwáśnych iábłek gránatowych zálany/ iest osobliwą lekárską potráwą. SyrZiel 966. Uczynisz też ná podołku jego jábłká gránátowe z Hyácyntu/ y z szárłatu/ y z kármázynu dwá kroć fárbowánego: ná podołku jego w około/ á dzwonki złote miedzy nimi w około. Dzwonek złoty/ á jábłko gránátowe/ y záś dzwonek złoty/ y jábłko gránátowe/ u podołká płaszczá w około. BG Wj XXVIII, 33-35. Gránatowe iábłko/ Punicum [...] Malum Punicum [...] Malum granatum [...] Granatum [...] Apyrenon [...] Leucococcon [...] Erythrococcon [...]. Kn 207. Gránatowych iábłék kwiát/ Balaustium [...] Cytinus [...] ampullagium, & ambulacium, & Caducum mali punici appellat. Kn 207. Gránatowych iábłék skórká/ Malicorum [...] Przegródká/ błonká tychżé. Ciccus, ciccum [...] Membrana, discrimen cellularum mali granati Punici [...] Hitta, hicta [...]. Kn 207. GDy Ceres nie mogłá Proserpiny z piekłá wyprosić, dla tego, że tám ziádłá siedm ziarn, z iábłká gránátowego vrwánego z drzewá; co ná nie powiedział Askáláphus świádek, ktory to widział: Proserpiná záfrásowána, świádká onego w puhaczá obrociłá. OvOtwWPrzem 206. GRENADE [...] Malum granatum [...] GRANATOWE iabłko [...]. DanKolaDyk II, 100. Granatowy [...] granatowe iabłko. Granat-Apfel. grenade; fruit de grenadier [...] granatowych iabłek kwiat. Granaten-Baum-Blüthe. la fleur de grenade, ou de balaustier. T III 415-416. ▲ granatowe iabłko leśne: Granatowy [...] 2) granatowe iabłko leśne. wilder Granat-Apfel. un balauste [...]. T III 415. ▲ jabłko granatskie: Chce mowić błogosłáwiona spráwiedliwa duszá: gdy ty mnie náuczáć będziesz świętey náuki twoiey/ w domu mátki moiey Kościołá Kátholickiego/ ia ostre wino vtrapienia/ nie ono Bábilońskie roskoszne: ia moszcz z iábłek gránátskich czerwonych; to iest/ krew twoię świętą pić będę: niechcę tu żadnych roskoszy ná ziemi/ ná lepsze się chowáiąc do niebá. BirkNiedz 101. Stánął między cichym Moyzeszem/ á gniewliwym Heliaszem/ áby náuczył krolow y pánow tego świátá/ iákie máią mieć przy sobie senatory/ y iákich máią być obyczáiow; nie słodkich názbyt/ nie kwásnych też zgołá: ále iako mowił Henricus 4. Imper. Coby to byli iáko iábłká gránátskie/ nie słodkie/ nie kwáśne/ ále iákoby winniczki cierpkie: subacre quid; bo to heroglyphicum iego było: Malum granatum cum inscriptione subacre. BirkNiedz 225-226. ▲ graniste jabłko: Dzieciom máłym dáiąc go [nasienia koriandru] po ćwierci łotá/ mniey ábo więcey według lat y wieku/ z sokiem gránistego iábłká/ morzy w nich glisty y wywodzi. SyrZiel 452. Sercá drżeniu z melánkoliey: wziąć wodki Fiołkowey/ Borakowey/ z Wołowego ięzyká ziela po sześci łyżkách/ wodki z polney Ruty trzy łyżki/ syropu z Gránistych iabłek/ ábo z Cytryn kwaskowátego ośm łyżek/ zmieszáć/ á pić. SyrZiel 1450.
Związki frazeologiczne: jabłko Adama »wypukłość na przedniej stronie szyi«: [...] powierzchownie pokáziue się máluczki págorek álbo goreczká alias ugryzek [...] á to zowie się pospolicie iábłko Adamá. KirchFac 44.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: od przysł.: Nie daleko pada jabłko od jabłoni Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32. Nie dáleko drzewá iábłko páda. RysProv X, 1. ● I kwáśne iábłko robak gryzié. KnAd 283. ● Non omnibus omnia apia, nie wszytkim gruszki/ drugim jabłká. RysProv G1. ● Dwá rázy Zoná mężá biłá/ raz że ogorki łupił/ a drugi raz/ że iábłek nie łupił. RysProv III, 5.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas