Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy: st. równy lp M. m jasny; D. n jasnego; lm M. nmos jasne; ~ st. najwyższy lp M. m najaśniejszy; ż najaśniejsza; D. m najaśniejszego; ż najaśniejszej; C. m najaśniejszemu; B. m żyw najaśniejszego; ż najaśniejszą; N. ż najaśniejszą; Ms. ż najaśniejszej; W. m najaśniejszy; najaśniejszy; lm D. najaśniejszych; C. najaśniejszym; najaśniejszymi; W. nmos najaśniejsi

Znaczenia:

1. »jaśniejący, oślepiający«: A czemusz Płomienczykiem ten Herb iest nazwany Temu ze iasny płomien zgęby pokazany Czego są dwie przyczyny zeby Przy Męznosci Tey zawsze iako Płomien byli Zarliwosci Iego zacni klienci. PasPam 270v.

2. »przepuszczający światło«: Okna [...] malowane wielkie apostaremu iasne Bo na iednych kwaterach są rozne piktory Swiętych Bozych [...] a drugie z białego iako krzyształ Szkła. PasPam 77v.

3. »pogodny, bezchmurny«: Panie Boze Sprawiedliwy [...] pokasz Sprawiedliwość twoię nad krolem Ianęm Kazimierzem zeby Pioruny na Niego z iasnego Nieba trzaskały [...] ze by go zięmia zywo pozarła, ze by go pierwsza kula nieminęła ze by wszystko owe ktore dopusciłes na Faraona iego dotknęły Plagi. PasPam 198v-199.

4.przen. »sławny, świetny«: Nic nie mamy wobowiązku naszym Krolewskim Poządanszego iako conservationem Praw od nas y Najasnieyszych Przodkow naszych nadanych [...] Rzpty nadanych y zaprzysięzonych Studere. PasPam 213v. Piękna rzecz iest gdy kogo starozytność zdobi Lecz y to niemniey piękna gdy kto przysposobi Domowi swemu Sławy Iako się tu dzieie: Iasny przedtym gdy lepiey twym Dziełem iasnieie. PasPam 273.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ najaśniejszy majestat: A teraz niepoczuwaiąc się bydz zdraycą Naiasnieyszego Maiestatu y Oyczyzny [...] W MM pana samego o tę proszę promocyią. PasPam 142v. ▲ najjaśniejszy król: Boli mię Miłosciwy Naiasnieyszy krolu Panie M. Miłosciwy Strata ubogiey Substancyiey. PasPam 284v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ Jasna Góra Częstochowska »sanktuarium i klasztor paulinów w Częstochowie położony na wzgórzu o tej samej nazwie«: Compendium medicum auctum [...] Dla większey wygody ludzkiey PRZEDRUKOWANE. Roku Páńskiego 1719. w DRUKARNI Jásney Gory Częstochowskiey. CompMed tyt. Po trzech dniach poszedł starosta bogusławski do Mstowa: tam spalili Sasi przedmieście przed klasztorem, lubo nieumyślnie, a wziąwszy okup od kanoników regularnych poszedł do Częstochowki; po kilku dniach wziął także od Paulinów z Jasnéj góry częstochowskiéj coś pieniędzy i poszedł w dzień świętego Józefa ku Krakowu nazad. OtwFDziejeCzech 268.