Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. kapusta; D. kapusty; C. kapuście; B. kapustę; N. kapustą; Ms. kapuście; ~ lm M. kapusty; D. kapust; B. kapusty; Ms. kapustach

Etymologia: <z śr. łac. ; wł. >

Znaczenia:

1. »roślina jadalna, której gęsto ułożone liście tworzą kulę«: Aręnda tez wyciągniona Bardzo bo y piotruszkę y kapustę nawet y iaie kokosze rachowano, na Intratę. PasPam 226v. TIUTIUN po Łácinie Tabacum ináczey Herba Nicotiana, iest ták że wszędzie in usu, ktory siać iák rosadę, sadzić iak kapustę, y podlewáć, iák urośnie pasenkowáć, to iest nie dáć się rozrastać ná wiele latorosli, aliás byłyby máłe Listki, potym listki obrywáć, w słomie ięczmienney suchey chowáć poki się nieuleżą aliás Zołknieią; potym ná sznury náwlekáć, y w chłodzie nie ná Słońcu, pod dáchem suszyć, składać. ChmielAteny1755 I 546. Maią też Drzewa swoie Inimicittas et Amicitias z innemi: Iako to Winney Macicy szkodzi Oliwne y Figowe Drzewo, y kapusta blisko sadzona: Oliwa nie lubi blisko się ogorkow: Ulmus zaś Drzewo alias Brzost blisko wina będąc, kòntentuie go. ChmielAteny1755 I 645.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kapusta włoska: Potrzeby Ogrodne. [...] Kápustá Włoska, Brochul. CzerComp 2. ▲ kapusta kwaśna (sz. zm.): Szczupák z kwáśną kápustą. Kápustę kwáśną dobrą vśiekasz drobno/ Szczupaká zrysowánego z łuszczką pokray we dzwona/ odwarz w rosole/ y Kápustę osobno odwarz/ odley rosoł ten w ktorym szczupak wrzał/ włoż kapustę/ wley winá/ Octu/ Rozenkow drobnych/ Oliwy/ albo Masła/ pieprzu/ Cynámonu/ słodkośći/ przywarz/ á day ná stoł. CzerComp 59.

a) »potrawa z liści tej rośliny«: Mięsopusty, zapusty, Nie chce państwo kapusty, Wolą sarny, jelenie I żubrowe pieczenie. WychWieś 17. Powiedziałem, że i chleb, i to wszystko co jem, Z gnoju wyszedszy, przez mą gębę znowu gnojem. "Powiedzże też o mięsie, pedziawszy o chlebie." Ścierw, który, miasto ziemie, człowiek w brzuchu grzebie. "A kapusta co mówi i wszelka jarzyna?" W uściech chwast bez omasty, w brzuchu wiatr i bździna. PotFrasz4Kuk I 391. Po kapuście wina się napić szkodzi. Nawet ktoby w kapustę warzącą wlał trochę wina, nie ugotuie się. ChmielAteny III 437.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bigos z kapustą: Mieszają oraz i strony wiecznego pokoju - prawie bigos z kapustą. ChrapDiar II 151. ▲ :

◆ Związki frazeologiczne: ◆ groch z kapustą »przypadkowa mieszanina; bałagan«: Oná byłá w Poznániu v Rydá száfárką/ A on záś Paedágogiem: támże iakąś miárką Garniec iey często mierzał/ zwątlił go nie máło/ Bo przebrał miárę/ á to wiádomie bywáło. Ták Sámuśiową przybrał Sámuel moy miły! Groch z kápustą nie rozum ma łép iego zgniły. TajRad A4.