Etymologia: <fr. Chartreuse 'miejscowości koło Grenoble we Francji'; śr. łac. Carthusia>
Znaczenia:
1. nazwa geograficzna»pierwsza siedziba kartuzów – La Grande Chartreuse pod Grenoble we Francji«: Insze tám osády są/ Romanás/ Bánzon/ San Valiere/ Costá/ Munistero/ y kásztel Delfino/ y insze rozmáite: á tu też może położyć wielką Kártusią/ ktora iest nie dáleko od Gránoble. BotŁęczRel I49. Siedm tedy mężow do Biskupá zá wodzem Duchá ś. przyszli/ ktorych Biskup ś. nie tylko wdźięcznie/ ále y vczćiwie przyiął: y czego żądáli vczynił. Zá iego bowiem rádą y pomocą Kártuzyey pustynią wźięli y pobudowáli: Roku Páń: 1084.ZwierPrzykład362. Byliśmy tego dnia w Pawii na noc, wyboczywszy trochę dla widzenia sławnéj onéj kartuzyi.PacOb97. Tuśmy zażyli drogi srodze złej kamienistej, a potem jachaliśmy znowu z góry milę wielką á la grande Chartreuse, (Kartuzja) do jednego miesca między skałami, w srogiej jaskini pustej, kędy S. Bruno pokutował i na tem miescu kościół teraz i klasztor srodze wielki Ojców Cartuzjanów, jakoż się to miesce zowie Cartuzją. Wjazd do tej Cartuzjej zkądeśmy przyjachali, jakoby umyślnie skala się rozdwoiła jako wrota jakie, srodze wysoka, które tak na koło miesca tego idą, a tam wjachawszy przez rzekę, sroga pustynia.GawarDzien122. [Św. Bruno] od Hugona w postaci siedmiu gwiadz[!] do nog swych padaiących we śnie widziany, z łaski iego Kartuzyę puszczą, na górach otrzymał.ChmielAteny III128.
2.»klasztor kartuzów«: Ale bys też y nie pozwolił/ iużem wźiął ná to moc y pozwolenie/ od Przełożonego tuteyszey Kártuzyey [...].WojniłPszczółka C2. Ustałbym kiedybym miał chwały Zakonnikow Klasztornego żyćia wyliczáć, lecz nie opuszczę wielkiey obserwáncyey swiątobliwych Zakonnikow Kartuzyáńskich, o ktorych Historia Angielska ták pisze: Zachowywano tám (to iest w Kartusyey) milczenie, y osobność ták śćisło [...].GrodzicZwier100. Tuż iest wielka Kartuza[!] na wysokiey gorze ziednym tylko przystępem gdzie, S Bruno Zakonowi swemu Roku 1084 rzucił fundamenta.ChmielAteny IV191. Eberacum iest bogate Cistercow[!] Opactwo nad rzeką Mittel Eberach. Ostheim iest Kartuzya.ChmielAteny IV264<265>. Tam mszy św. słuchawszy, poszedłem niedaleko do klasztoru kartuzów, gdzie znalazłem księdza Cydzika, mego znajomego, który był prokuratorem ekonomicznym w Kartuzji Bereskiej za przeorostwa księdza Góreckiego.MatDiar359. Kartuzya. Carthäuser-Kloster.Chartreuse; couvent de Chartreux ou de Chartreuses.T III536. Frater Petrus pokorny Przeor całey Karthuzyi i Definitorowie generalney Kapituły Zakonu Kartuskiego życzą Przewielebnemu w Chrystusie Oycu i pobożnym w Bogu Mężom, Panu Ignacemu obranemu Generałowi i Braci iego nowego Towarzystwa pod Imieniem JEZUS [...].JezuiciPos112.