Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »brutalne, dotkliwe bicie mogące prowadzić do śmierci, torturowanie«: Najutrapieńsza dziewka, jako się stawiła Zawsze mężną w potrzebach, tak tu skromną była; Słucha wolej rodziców, na zamku zostaje, Rozkazaniu wygadza, w moc się jem podaje. Jednak tysiąc więzienia, tysiąc śmierci woli Podjąć, niż Leonowi być kiedy po woli. Miłe jej dla Rugiera męki, katowania, Byle do ostatniego z niem była skonania. ArKochOrlCz III 327. Poznas sąm Iezu gdy cie Iudas pocałuie Zaczym sie na cię ręką zydowską zbuntuie I ci ktorzi cie w miasto z tryumphem wprowadzą Kto wypowie wiakie cie wkatowanie [!] dadzą [...]. KodKon 55. Kátowánie/ Okrutne zábiiánie / mordowánie. Carnificina [...] Non est ea medicina, sed carnificina [...] Cruciamenta dolorum [....] tormentis carnificum [...] Trucidatio [...] Laniationes hominum [...] Laniatus [...]. Kn 271. Kátowánie/ Carnificina, laniatio, laniatus, us. Baudimas/ Kukanimas/ buzawoimas SzyrDict 99. A gdy iey [Margarecie] mowiono/ dzieciną będąc ták srogie dyscypliny czynisz? Odpowiedáłá: Iestem gotowá iuż y nasroższe kátowánia znosić dla Páná Iezusá. OkolNiebo 61. V Chrześcian zásię stárych/ iż w kościołách kágáńcámi (iáko teraz v nas lámpámi szklánemi) świecono/ osobliwie gdy wigilie cáłą noc odpráwowáli: robiono kágáńce gliniáne nákształt sercá/ ále ná przedzie wyrysowáne były litery stároświeckie Greckie/ ktore znáczyły/ CHRISTVS. A ná spo dzie [!] zásię to słowo FORTIS. iáko o tym świádczy Licetus. Chcąc podobno wy rázić [!]/ iż Chrystus Pan lubo miał ciáło ná sobie ludzkie/ vłomne/ y z gliny vlepione/ iáko to násze; mocnieysze iednák było/ y trwálsze dáleko/ dla złączonego z sobą Bostwá/ iż mogło ták siłá mąk y kátowánia wytrwáć; czegoby żaden człowiek inny nie wytrwał. StarKaz II, 101. IEZUS NAZARANSKI KROL ZYDOWSKI Cierpiał przykre y gęste katowania [...]. BanHist 129. [...] Wtym słyszec było bicie Kołat z gęstych razow A na ciele sinosci guzy razy dęgi Wktorym on katowaniu niesczęsną wyzionął Duszę y do piekielney ią katuszy oddał [...]. OpalKSat 21-21v. Assasynowie [...] Za roskazaniem Krola swego, na pewne katowania, i iawną smierć się odwazali [...]. SekrWyj 27. Katowanie, okrutne zabiianie, mordowanie. grausame Hinrichtung; Grausamkeit. boucherie, un massacre cruël; cruauté, barbarie, bourrelerie. T III 542.

2.przen. »cierpienie moralne, udręka moralna«: Strászny bicz ná złego ma sumnienie, ktorym go vstáwicznie kátuie/ te są iędze piekielne ktore go záwsze straszą/ nie dáiąc mu nigdy odpoczynku. Te kátowánia sumnienia złego wyrażáli stárzy ná onym Sępie/ ktory żárł vstáwicznie serce Titiuszowe; co w nocy nárosło/ to pożárł w dzień on Sęp przyleciawszy; trudnoż siebie sámego swym dekretem zwłaszczá złemu wyzwolić: Iudice se nemo nocens absoluitur. BirkNiedz 119.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Vydziész sędziego karánia/ nié sumnienia kátowánia. KnAd 646.