Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »małe, zazwyczaj ciemne pomieszczenie służące za składzik, magazyn, schowek, kryjówkę«: Nad nią [matnią] komórkę na wysokich palach zbudowano, gdzie chłopi na przemiany obecnie siedzą. NiemPam 261. Komorká/ Cellula, cubiculum. Kamarełe. SzyrDict 115. Benewenutá [...] Chroniłá się conwersacyey/ dla tegoż záwsze się zámykáłá w komorce swoiey. OkolNiebo 51. Stancia chorąze[go] a) Namiot b) kotarka c) staynia na koni 7 albo 8 [...] e) kuchnia z komorką schowania. NarArch 105. Sama tesz komorka ma bydz tak szeroka, iako wiele prochu beczek ma bydz włozono. NarArch 132. Z tej sieni znowu jest obok kumorka. InwKal I 193. Budynek: izba biała, piekarnia w sieni, dwie kumorce, stajnia przestronna [...] stodoła dobra i obora. ActScabVet 101. Przy sieni komórka alias sieczkarnia, do niej drzwi na zawiasach. InwChełm 25.

◼ Przenośnie: ◼ W pośrod delicyi, ktore miłość kryie, W swoich komorkach, z ktoremi się cacka, Y ktorym ADOLF, Kordyałem żyie, Kiedy go spyta,Bogini z nienácka, Powiedz kochány XIĄZĘ twoie zdánie, Ják dáwne ze mną trzymasz Pánowanie. DrużZbiór 277. ◼ Jakże mámy wszystkiego dostatkiem po dziorki, zamkniem okno przed BOGIEM do Serca komorki. DrużZbiór 90.

2. »pokoik, cela; sypialnia«: Pokoje Hosudaryni były za pokojmi hosudarskimi, których tylko dwa było prócz sieni, a trzecia komórka pobok. NiemPam 44. Nie tákie (mowili niektorzy) Káznodzieiá Krolewski ma mieć swoie pomieszkánie; á nie wiedzieli/ iż on komorkę swoię zakonnikowi więcey/ niż słudze Krolewskiemu chciał być nágotowáną. BirkSkar 23. K. I. M. często prosił/ ieszcze od lat dziesiąci/ y W. Oyćcá Generałá zakonu swego/ áby mu do komorki zakonney odwrotu dopuszczono. BirkSkar 24. Ochotnie ná czás náznáczony stánę/ y oney [zmarłej] do komorki odpoczywánia doprowádzić dopomogę. DobrPol II, 202-204. Stánisław do Zakonu nászego w Rzymie wstapiwszy, rżadził przedziwna miłościa poddanych swoich w Collegium Sendomirskim, Káliskim, y Poznáńskim, ciáłá swego práwie poprzysiężony nieprzyiaciel, ktore wymyślnemi aż do śmierci umártwieniami trapił, po ktorey, w komorce iego, nic więcey nie znaleziono, krom instrumentow dobrowolney męczarni ná siebie. NiesKor II 57. Drugi raz gdy Penitent X. Kaspra Maciey Smoszewski umarł, do komorki iego w krzaku ognistym przyszedł, za ktorego zaraz dyscyplinę uczynił, y Mszą swiętą nazaiutrz odprawił. NiesKor II 91.

3. »część składowa, element czego«: Padáiącey niemocy/ ktora z zátkánia sklepikow/ albo komorek w mozgu/ flagmistemi wilgotnościámi surowemi y miązszemi/ pospolicie bywa/ lekárstwem doświádczonym iest [opich]. SyrZiel 1086. Mrowcze komorki zágrodzić brodawnikiem/ nie wynidzie żadna/ áż tám zdechnie. SyrZiel 1530. Iábłká śrzodék ábo komorká w ktorey iądrká. Volua. Scribon. Iuni. Kn 228. Komorká zásię przechowa, do ktorey się prochy kłádą, iest trzecia część pomienioney calibry. UffDekArch I,6. Colubryná náder długa iest, y kulá dáleko z komorki swoiey aż do przodku cisnąć się musi. UffDekArch II, 87. Trzeba záś notowáć, że podczás więcey płodu niż ieden rázem się poczyna w mácicy, to się záś dzieie prpez [przez] rozdzielenie się nasienia w mácicy: bo mácicá ma komorki w sobie, gdy záś w káżdey komorce przyięta bywa máterya płodu, w ten czás stáie się wiele płodu. AlbSekr 114-115. Y trzebá notowáć: że w mácicy białogłowskiey więcey iest komorek: kiedy tedy nasienie wypuszczone od Oycá ták bywa zbieráne, że w káżdey komorce máciczney część nasienia bywa przyięta, ná ten czás iest z rodzenie [!] się kilkorgá płodu. AlbSekr 128. Trunctus: tomiest Pień, Pniák, álbo odziemek, dzieli się na trzy części, komorki miánowane, na wysoką, śrzednią, y niską, to iest: na Głowę [...] Piersi [...] y Brzuch. KirchFac 1-2. Krew ciecze z lewey komorki do wszystkich części, gdyż tylko z prawey komorki [...] krew idzie do płucow. KirchFac 30. Zylá pulsowá wielká, bierze swoy początek w lewey komorce sercá. KirchFac 32.

4. »rubryka, pole tabeli, prostokąt, wielokąt; przegródka powstała ze skrzyżowania kilku ścianek; prostokątne wgłębienie«: Przégródki ábo komórki przégrodzone w-szátách ksieżnych. Foruli [...] Nidi [...] Loculamenta. v. Komórká 2. Kn 842. Y dzieci pszczoł miodowych/ w sześciokątnych komorkách záległe woskowym/ z sámym się tylko ciáłem bez wszech członkow rodzą. OvOtwWPrzem 623. Komorká w szkátule/ w kálecie/ w száfie/ etc. Cellula, loculamentum, dissepimentum. SzyrDict 115. Wtymże krągu [...] ma bydź komorká podługowáta wycięta ná igiełkę mágnesową, zá skłem. SolGeom II 104. Liczbá godzin y minut [...] w komorce krzyżowey spolney, będzie godziná z minutámi, o ktorey słońce záchodzi SolGeom III 60. Te [tablice] podziel wszytkie liniiámi poprzecznymiey, rowno od siebie odległymiey, ná 9. komorek. SolGeom III 68. W tey Figurze 5. masz przydany wierzch páchołká EL z komorką p q b d, ná perpendykuł: y okow iego Q R Z. SolGeom III 172.