Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. kot; D. kota; C. kotu; B. uż. żyw. kota; N. kotem; Ms. kocie; ~ lm M. uż. osob. kotowie; uż. nosob. koty; D. kotów; C. kotom; B. uż. osob. kotów; uż. nosob. koty; N. kotami; Ms. kotach

Znaczenia:

1. »zwierzę domowe«: Kotom iest trucizną kwiát ich [goździków] wespoł z pączkiem z ktorego wykwita. SyrZiel 900. Bartholomeus de Spina Dominikan/ Theolog y Inquisitor w swey kśiążce/ ktorą nápisał o czárownicách/ powieda: Iż nieiáki Antoni Leo miesczánin Ferárski/ z żoną swoią pod przyśięgą zeználi/ że przed trzemá láty w łożnicy swoiey dobrze zámknioney nocy iedney/ dwá wielcy kotowie pokazáli sie/ cżuháiąc ná iedno ich dźiećię/ ktorych oni poniewasz spáli nie postrzegli/ áż skoro dźiećię krzyczeć poczęło. SpInZąbMłot 100. Wiesz, że kot zmordowany, choć już dokonywa, Częstokroć lampartowi oczy wydrapywa, [...]. SaadiOtwSGul 29. Kot/ kotká. Felis [...]. Kn 310. Gdy kto ma zultą chorobę niechay wezmie kota albo kotkę od pachę. GrodzMisc 48b. Kota w wor włożyc y nim konia po bokach Uderzyc pozdychaiam [robaki]. GrodzMisc 187b. Kot się ważył Gęś pożyć. Czemuż? Czy dla pierza? Tak jest, Kocie, ten myli, co na miękkość zmierza. Jeśli żołnierz, toć głupi, bo Mars twardo płaci, A dworzanin pierzchliwy w palodyi traci. MiarŚwięc 70. Troglotydzi, zaBoga chwalili Zołwia, ze twardy, Egipt Słonce y Miesiąc, Ze Zwierząt Kozła, Psa, Kota, y Crocodyla, za bogi chwalili ale naywięcey Krokodyla, ktory kiedy dziecię komu ziadł za wielkie szczescie sobie poczytał tęŁaskę, yKoscioł mu zbudowali y dzien swięcili, głupi. PotPrzyp 14. W pozywieniu koty dla wygody Posiłkiem zostawały psy za specyały A za buchty szkapy. DrobOpow 33. Oprocż sow chować potrżeba kotow, rozmnożyć łasicżki. ChmielAteny III 408. Modroblady/ bladomodry albo bławy. glasfarbig; grasgrün/ meerblau/ graublau. verd grisâtre, de coleur de vître; de verd de mer. morze iest modroblade; kot ma modroblade oczy. T III 854.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kot łowny: [...] /nie każdy Kot łowny;/ Koteczká chwyta myszy;[...]. ErnHand 544. Albo obwiedź zasieki małemi fossami, pełnemi wody; lecz naylepiey uczynisz, iesli będziesz miał Spichrz dobrze opatrzony, y w nim kotow łownych. BradKniażKal 160. ▲ jak zagorzały kot latać: [Zalotnik] już ci czołem bije, po ziemi się tara, na komplementa wywnętrza, nogi całuje i liże, z trzewika brud żłopie, na wągiel się pali, sztafiruje, umizga i oblizuje, z godzinami w zawody jak zagorzały kot lata, pod zorze się pławi, w nocy nie sypia [...]. MałpaCzłow 255. ▲ kot bagdecki: Kędy po szerokiem Cmyntarzu psow nie przeyźrzeć/ y moręgich okiem Kotow wielkich Bágdeckich. Tym z kamiennych stołow Pewną część zreżą ná dzień birek y báwołow. TwarSLeg 76.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Głaszcz ty kotowi skorę/ á on ogon w gorę. RysProv IV, 4. ● Im kot straszy stárszy/ tym ogon twárdszy. RysProv IV, 7-8. ● Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3. ● Mnich niemowny/ kot niełowny/ gách wstydliwy/ gracż spráwiedliwy/ nigdy nie wskuráią. RysProv IX, 1. ● Jéden kot stadá myszy się nie boi. KnAd 307. ● Opiera się by kot ná ledzie. RysProv XII, 3-4. ● Ná suszy kotá ciągnie. RysProv X, 2. ● Dobrze mowią przy dworze/ nie kupią kotá we worze. RysProv II, 10. ● Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3-4. ● Káżdy kot w nocy czarny. RysProv VII, 10. ● Wstyd Kotá w ogon. RysProv XVII, 7-8. ● Inszy chárt porwie kotá, nie ten co dogoni. PotPocz 66. ● Wstyd Kotá w ogon. RysProv 86. ● Wziął z rąk iego do Cara list Lubomierskiego Ipodał go drugiemu: dał trzeciemu drugi Asz się wszyscy obeszli iako rząd był długi Tak więc kota grawaią: małe dzieci własnie I tego karzą wczyich ręku słomka zgasnie [...]. PotWoj 196. ● Kot nié łowny/ chłop (ábo żak) nie mowny/ często głodny. KnAd 360. ● Dáley Kot trzáśnie/ niźli mysz skoczy. RysProv III, 6-7. Hiszpan barzo załował ze z tem Potentatem Ktory kiedy się ruszy całem trzęsie Swiatem Polacy się zwadzili atym słuzy własnie Zenizeli Mysz skoczy, daliey kocur trzasnie [...]. PotWoj 36. ● Kot niełowny, Chłop niemowny. VerdBłażSet 88.

2. »o innym zwierzęciu«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kot dziki »żbik«: Kot dziki/ vide Żbik. Kn 310. ▲ kot morski »koczkodan«: Kot morski/ vide Koczkodan. Kn 310. ▲ kot cybetowy »zwierzę podobne do kota żyjące w Afryce, cyweta (cybeta), Civettictis«: kot cybetowy. Zibet-Katze. civette un animal. T III 168.

3. »gra dziecięca«: Tak więc kota grawaią: małe dzieci własne I tego karzą wczyich ręku słomka zgaśnie. PotWoj 196.

# Użycia metajęzykowe: # Quae desinunt in t, (exceptis knot, kogut, kot, kwiát, kwit, list, młot, most,) faciunt diminutiva in ik; ut chrost chrościk, bot bocik, okręt okręcik, drot drocik, dyáment dyámencik etc. WojnaInst 58