W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 10.09.2024
KRUK rzecz. m
Słowniki:
SStp, Kn, T, SWil, SJP notują
SXVI (?), L (?), SW (?) nie notują
Formy: lp M. kruk; D. kruka; C. krukowi; N. krukiem; ~ lm M. uż. nosob. kruki; B. uż. osob. kruków; uż. nosob. kruki
Znaczenia:
»ptak z rzędu wróblowatych«: Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł 11, 13-19. Szwiec jedennim się ta burza między Augustem i Antonim jego emulem skończyła nauczy[ł] dwu krukow mówić jednego Salve Auguste victor et imperator, a drugiego salve Antoni victor et imperator. PotWoj XI-XIv. Miwałęm bardzo dobre Sokoły Iastrzęby Drzęmliki, kobusy, kruki co do Berła chodziły y kuropatwy pod nimi olegały. PasPam 256. Gęsi, kaczki Czaple, kanie, kruki uganiał [sc. jastrząb] tak iako przepiórki. PasPam 256. Kruk nade psy lata czasęm tez padnienia charcie. PasPam 256v. Tegoś nie wiedział [...] Zebyś sam Orłem, co się nie zgodzi ze skępcem, Ciału krukiem, światu Lwem, y nieprzyiacielem, Wstawszy z grobu po Niebie? tchem buiał Anielem. PotPocz 120-121. Korwin Szláchcic nie Prorok w tey czeka wertebie, Niebieskiey rosy: nic mu po mięsie po chlebie, Nie pierścień? Sygnet Kruk ten, z Boskiey ręki zdięty, Trzyma w nosie swym, ktorym grob iego zámknięty. PotPocz 147. Po Klasztorach choć drugi nie rozumie, uczy. Iakby nie toż po Polsku: bądź zdrow, co y Ave? Kruka w sobie y głupią wyrażając Kawę. PotPocz 148. NIe bárżo mi sie Xięże, tá wászá ozdobá, Ze Kruká Herbem nosisz, w Sygnecie podobá, Kruk czarny z przyrodzenia á do tego krádnie, Y kryie w dźiory, káżdą rzecz ktorey dopádnie. Wierny zásię Kátholik á dopieroż Xięża? Ták biały być powinien że y śnieg zwycięża, Z tąd wam Alby przystoią ná y mieysce Effodu. To zle, łábęciem z wierzchu, Krukiem być ze spodu. PotPocz 148. Szczęście álbo nieszczęście, pszczoły, kruki, kotki: Wszytko to mam zá brydnie, wszytko mam zá plotki. Coma sroká do gościa? do trefunku wrony? Wszytko to zá fabuły mam y zábobony. DuńKal Qq. Kruk [...]. T III 655.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: kruk angielski: Zwirzęta żyjące i ptastwo. Orły różnych rodzajów, puchacze - biały i tarantowaty krom ordynarijnych. Żurawie, tajstry, to jest bociany czarne. Czaplarnia pełna czapel na wprawę sokołów. Kaczki przednio dziwne barbaryskie z krzywemi w dół nosami. Kruki stare angielskie małości jak kurczę kilka niedziel. Kanarków z czubkami miałem gniazdo, lecz mi się nie wiedli. RadziwHDiar 183.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Powiedaią kruk krukowi oka niewykole. PasPam 61v.
Przenośnie: Oczy nad kruki/ płeć nad śnieg ozdobna/ Usta kanarskich rumieńsze korali/ Pierś w Alabastrze. TwarSDaf 62.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz kawa, kawka, wrona.
Autorka: MBM