Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »straszydło, zjawa, zły duch«: Leniwo się wlekli [szatani], Aż na nie Anyoł vderzył oszczepem/ Dopiro pędem wielkiem vciekały Piekielne larwy/ y świat opuszczały. TasKochGoff 240. Pustelnik zmyslonemi rozdziela larwami miedzy dwiema boi srogi społmiłosnikami [wysyła złe duchy, które rozdzielają walczących]. ArKochOrl 11v. Wojska gwałtowne stoją w oczach omamionych Arabów z pokus i larw, z piekła wypuszczonych [...]. ArKochOrlCz II 450. Smieią sie lárwy z moiego więzienia/ Vkázuią mię sobie pálcem z cienia: Iużeś nędzniku wpadł do nászey ręki/ Niewywiklesz sie wiecznie z nászey męki. TwarKPoch C2v. [...] larwá wchodzi z głową roztargáną, Z gębą wydętą, iak więc z kuźni miechy. DrużZbiór 220. [...] usiłuje JMPan surogator orszański przemienić i przeobrazić nas w jedyne larwy i monstra niewdzięczności, a tak wiele przenikających o mniemaną niewdzięczność egzagerowawszy eksklamacji, wieży na nas in fundo doprasza się. MatDiar I, 588.

◼ Przenośnie: ◼ A iak tylko umbra, a bardziey larwa niewoli w Senat Rzymski [...] zazierać poczeła, katem się stałá na Katona Wolności Rzymskiey Obrońcę [...]. ChmielAteny IV 365.

2. »maska, przebranie«: Mászkárá/ lárwá/ Persona [...] Persona adijcitur capiti. Persona cerea [...]. Kn 393. [...] ten okopcony czárt/ gdy dworzan Chrystusá Páná do swoich záciąga kominow/ w obrzydłey lárwie swey y przemierzłey mászkárze nigdy się nie praesentuie. KalCuda 3. JAN ALBRACHT [...] gdy maszkámi w melancholii chce się rozerwać ná Zápusty, odniosł ná twárzy larwę, od kogoś rániony, kiedy ná woynie nie mogł Lauru. ChmielAteny II 351. Stoły tam są, potrawy, tańce etc siadaią do stołu, w cudnych larwach, po tańcach sprosney zażywaią roskoszy. ChmielAteny III 247. Larwa. 1) Larve, Maske. [...] 1) masque. [...]. T III 714.

3. »pozór, wygląd zewnętrzny«: Serce [Tankreda] Fałszywym lárwom zwieść się dopuśćiło. TasKochGoff 343. Sławá ná rzecz prawdziwą lárwę łgárstwá kładzie [...]. KalCuda 2. Niebieskie oko, klejnocie jedyny, Lampo gorąca wyniosłej krainy, Ojcze gwiazd jasnych! Ty [...] Odległej ziemi zdarszy nocną larwę, Dajesz glans dzienny i pozorną barwę. ZimSRoks 69-70. [Niektórzy] umieią sobie wyrznąć twarz, lub ulać, lub wystęmplowáć, co się to zda twarz smutną, bolesną, ztrapioną; wszystko to larwá, pod ktorą się kupią niechęci, sług przeciwko Pánom, Panow przeciwko sługom [...]. MłodzKaz IV, 75. »To widzisz — pani rzecze — moje się ziściły Słowa, że owe fochy jedną larwą były Gniewliwej fantazyej i na pozor krzywy Wzrok — pokrywał affektow wizerunk prawdziwy. KorczWiz 56. A tak sub specioso Nomine Traktatu, zrzuciwszy larwę swoiey zdrady, udała się konfederacya Warszawska do Rokoszu [...]. OtwFDzieje 128. Nie kázdy Przyiaciel coć ofiaruie ięzykiem, w zmysloney affektu Larwie ostre przeciwko tobie zakrywa kącerze. MikSil 159.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pod larwą »pod pozorem«: W tym roku [1724] car moskiewski, (w którym była Akatolików nadzieja, że się zkonjunguje z Brandeburskim elektorem i podniesie [...] wojnę przeciwko rzeczypospolitej, pod larwą ujmowania się za Toruńczanów), zmarł w Petersburgu 8 Februarii. OtwFDziejeCzech 346.

4.ekspr. »brzydka lub zła kobieta«: Niéwiástá ábo białagłowá szpétna/ Lárwá/ Mászkárá/ [...] Monstrum mulieris [...]. Kn 537. [Mąż] Czasem krzyknie-li na nię [na żonę], bądź kijem odzieje, To larwa od wielkiego płaczu aże mdleje. WierszForBad 161. Larwa. [...] 2) hessliches Weib, Larve [...] 2) une guenon; femme ou fille fort laide. T III 714.