W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 03.11.2017
LUDZKI przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Formy: st. równy lp M. m ludzki; ż ludzka; n ludzkie; D. ż ludzkiej; n ludzkiego; C. n ludzkiej; B. m nżyw ludzki; ż ludzką; n ludzkie; N. ż ludzką; n ludzkiem; Ms. n ludzkim; lm D. ludzkich; C. ludzkim; B. nmos ludzkie; ~ st. wyższy lm M. mos ludzciejsi
Znaczenia:
1. »właściwy człowiekowi«: Tak powiedali kommisarze że się tu ta Zięmia Ludzkiey krwie tak nasyciła iak wody po wielkim deszczu. PasPam 72v. Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt Moia wielce MSCia Panno. PasPam 80. Pana Paska oddzisia będę miał za dobrego mętrcę ludzkiey natury, kiedy on z Wolskiego wyczytał wszystkę nieprawdę. PasPam 92. Bog przeinaczy hardosc Ludzką y Wiele o Sobie Rozumienie. PasPam 109. Fortuną Ludzką twoia to zabawa Rzucac iak piłką. PasPam 109v. Przepisać to trzeba infelicitati temporis [nieszcześliwosci czasów obecnych] że takie zadania Ludzkiego padło na W SCi rozumienie. PasPam 142. Taka w prawdziwe iest Ludzkiego Reguła zycia że by iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata [...] ze by złego zdobrym kłopotow y frasunkow z pomyslnosciami ustawiczna Człowieka Inqvietoała Vicissitudo [zmienność losu]. PasPam 146v. Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinięn lekce wazyc. PasPam 148. Nie było by tak powabne y oko ludzkie delektuiące złoto gdy by go potencyia gorących nie wybrantowała ogniow. PasPam 149av. Drudzy zaś mowili ze to znać niedzwiedzica porwała gdzies dziecko bardzo młode y wychowała [...] Niemiało to chłopczysko ani mowy ani obyczaiow Ludzkich tylko Zwierzęce. PasPam 176. Pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa] ktory przez kilka miesiecy trwaiąc swoią oczom Ludzkim groził srogością y nim bardziey trwał tym bardziey serca truchlałe trworzył [kometa] ominuiąc niedobre affekty ktore potym nastąpiły. PasPam 188v. Cięszkosz tam będzie zanaymnieyszą krzywdę Ludzką za kozdą zosobna duszę odpowiadać y zanię nie znosne ponosic Ctuciatus [męczarnie]. PasPam 196. Tak P. Bog ku niemu skłonił serce Ludzkie że to kto co mogł miec nayspecyalnieyszego to mu niosł a oddawał. PasPam 233v. Bywało tez to umnie Myslistwo z podziwieniem Ludzkiem począwszy od ptakow zawsze miwałęm bardzo dobre Sokoły, Iastrzęby, Drzęmliki, kobusy, kruki co do Berła chodziły. PasPam 255v-256. Tak y Wiedenska Forteca kto by spoyrzawszy na piękność y Fortyfikacyią iey niepomyslił że huic operi [temu dziełu] Chyba Boska ale Nieludzka dokuczyć może Reka. PasPam 259.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ludzki naród: PasPam 84v.
2. »dobry«: Mąz tey zacney Paniey tęn to Pan kasztellan Rakroczymski [Zakroczymski] ludzki był to człowiek. PasPam 82v. Iako Człowiek Ludzki począł mię szczerze prosic że bym u niego odpoczął albo przynaymniey obiad ziadł. PasPam 123v. Ná to kierowáłá opátrzność Bozka, áby był postrzegł bogacz, że iego psi łaskawsi, ludzcieysi niż on! [...] pászczęki i gemby psie, gęmbkámi się stáły, nie rániąc ále wypiiáiąc ropę [...] za mistrzowániem nátury liżą lecząc, á zá oskárżeniem nátury, człowiek o człowieká nie dba [...]. MłodzKaz II, 252.
3. »zamieszkały przez ludzi«: Skoro przyszedłęm w Ludzki kray iuz mi wszystko szło ładniey y o podwody nie trudno y szukac ich nietrzeba bo tam ludzie wiedzą swoy zwyczay. PasPam 165.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: anioł w ciele ludzkim (sz. zm.): Bądź pewna, moja śliczna duszo, mój aniele w ciele ludzkim, że nigdy Celadron tak nie kochał swojej Astrei [...] jako się teraz kocha. SobJListy 210. ▲ z dowcipu ludzkiego wynajdziony »stosowany zwyczajowo, a nie poparty przepisem prawnym«: O ktory zakład, szkody y nakłady sobie samemu y potomkom swym w nie dosyc uczynieniu w czymkolwiek temu zapisowi albo w naruszeniu iego forum w sądzie grodzkim latyczowskim, dzien y rok zawity za pirwszym pozwem naznaczam bez wszelakich wymówek, excepcÿ, contradiccy, dilacy wszelakich y obron prawnych, stanąc powinien będę y potomkowie moie maią y powinni będą [...] zakład zapłacic, szkody nagrodzic, a zakład zapłaciwszy, szkody nagrodziwszy, zapisowi iednak dosyc czynic mam y s potomkami swymi powinien będę owo zgoła wszytkich a wszitkich obron prawnych y nieprawnych, y z dowcipow ludzkich wynaydzionych, ktorych ia zazywac przez ten zapis nie mam s potomkami swymi. KsŻyt 237. A podczas [...] bezkorolewia ÿ do sądu kapturowego, chowa ÿ mnie, potomkom y dobram moÿm nienaleznych, pozwem y rokiem bÿ naikrotszym nie patrząc, opisania prawnego, gdzie na pierwszÿm roku, iako na zawitÿm, ÿ przed kozdem takowÿm sądem powinien będę, a po mnie potomki y successorowie moÿ powinni będą stac, a stanąwszÿ, [...] chorobą nie zakładaiąc, dyllacÿ na quith evictora ÿ munimenta nie biorąca na się, większą sprawą broniąc, takze seimem walnym, seymikami powiatowymi, exemptami, posługą jego krol m[o]ści y Rzeczy Pospolitey, wyiachaniem do panstw postronnych ÿ ÿnszymi excceptiami y obronami, ktoreby iedno z dowscipu ludzkiego wynaidzione ÿ wymyslone byc mogli, ktorÿch się tym teraznieÿszym zapisem moim tak in genere, iako tesz jn specia[m] zrzekam y odpisuię się sam s potomkami mymi, nie zasłaniaiąc się ÿ owszem od sądu nie odchodząc, zakład ÿ szkodÿ zapłacic mam ÿ powinien będę, a po mnie potomkowie moÿ maią y powinni będą. KsŻyt 325v-326. Wymawiam sobie jednak to, jż cokolwiek podczas tey woyny y swey woli pol y drzewa bartnego, jako w sąsiedstwie od panow Lewkowskich pozabirano, [...] sobie samemu y potomkom moym naznaczam, y będąc jakimkolwiek pozwem przed jakikolwiek sąd y urząd zapozwany, ja sam, albo potomkowie moÿ, o jakiekolwiek sprzeciwienie temu zapisowi memu y iakiejkolwiek conditiey nie zazywaiąc, wszystkich y wszelakich obron prawnych y nieprawnych obllaty, appellaty y ich prosequity y inszych wszelakich obron s prawa pospolitego y z dowscipu ludzkiego wynaydzionych, ktorych wszystkich tÿm zapisem moym zazywac, drogę zawiram, ale od sądu nie odchodząc, dosc czynic mam y powinien będę, to iest zakład zapłacic y szkody nagrodzic, y we wszystkim dosic uczynic mam y będę powinien s potomkami memi, y na to daię ten moy list dobrowolny, zastawny zapis s pieczęcią y s podpisem ręki moiej [...]. KsOw 53v-54. O to jego m[o]sci pana rodzonego mego turbowac y prawem pociągac nie mam y nie będe mogł, rumaciey po wykupnie y oddaniu pomienioney su[m]my s posłuszenstwem poddanÿch tamecznych ÿ uzywaniu wszelakich pozytkow niedziel szesc pozwalam, co wszystko, jako ÿ kozdą z osobna conditią zyscic, strzymac y wypelnic mam ÿ s potomkami memi powinien będę, a to pod zakładem drugiey takowey ze su[m]my, trzechset złotych polskich, y pod nagrodzeniem szkod, słownie krom przysięgi oszacowanych, o ktory zakład y szkody w sprzeciwieniu się w czymkolwiek temu zapisowi memu, naznaczam sobie y potomkom moÿm forum y termin zawitÿ przed wszelakim ÿ kozdym generaliter sądem y urzędem grodskim, ziemskim y Głownym Trybunalskim Koronnym Lubelskim, w kozdym woiewodstwie y powiecie takze ÿ między sprawami conserwatami kiiowskiego, wołynskiego, brasławskiego y czernihowskiego woiewodstw ÿ inszym wszelakim sądem, ktory by pod on czas od Rzpltey uchwalony y postanowiony był bez zawania wszystkich y wszelakich in genere et specie dillacy, appellacy i prosequity, suspens, fataly, proscriptÿ, jccasy y wszelkich generaliter zwłok y obron prawnych z statutu constituciey y dowcipow ludzskich wynaydzionych y wymyslonych, ktorych wszystkich takowych zwłok z potomkami memi zazywac nie mam y nie będę mogł, j na to dałł ten list moy dobrowolny zapis s pieczęcią i s podpisem ręki meÿ własney [...]. KsOw 60.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Ludzka rzecz vpáść/ á diabelska w błędzie trwáć. RysProv VIII, 7. ● Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
LUDZKA
w funkcji predykatywnej
Formy:
Znaczenia:
»jest właściwe człowiekowi«: Krew swoię y cudzą zuchwale toczyc, bestyalska iest nie ludzka: Gdy czas, fortel, y potrzeba każe, w ten czas się potykai. BystrzInfStat N2. JES: Przyzwoita, pod czás i Królowi, do ludzkiey Nákłonić się myśli: wszák i poddánych wola Ztwierdza ná Tronie Páná? ACH: Nieludzka bo spráwá Saulá ná tron wsádziłá, ále Boskie dzieło. JawJon 47.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas