Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: st. równy lp M. m ludzki; ż ludzka; n ludzkie; D. ż ludzkiej; n ludzkiego; C. n ludzkiej; B. m nżyw ludzki; ż ludzką; n ludzkie; N. ż ludzką; n ludzkiem; Ms. n ludzkim; lm D. ludzkich; C. ludzkim; B. nmos ludzkie; ~ st. wyższy lm M. mos ludzciejsi

Znaczenia:

1. »właściwy człowiekowi«: Tak powiedali kommisarze że się tu ta Zięmia Ludzkiey krwie tak nasyciła iak wody po wielkim deszczu. PasPam 72v. Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt Moia wielce MSCia Panno. PasPam 80. Pana Paska oddzisia będę miał za dobrego mętrcę ludzkiey natury, kiedy on z Wolskiego wyczytał wszystkę nieprawdę. PasPam 92. Bog przeinaczy hardosc Ludzką y Wiele o Sobie Rozumienie. PasPam 109. Fortuną Ludzką twoia to zabawa Rzucac iak piłką. PasPam 109v. Przepisać to trzeba infelicitati temporis [nieszcześliwosci czasów obecnych] że takie zadania Ludzkiego padło na W SCi rozumienie. PasPam 142. Taka w prawdziwe iest Ludzkiego Reguła zycia że by iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata [...] ze by złego zdobrym kłopotow y frasunkow z pomyslnosciami ustawiczna Człowieka Inqvietoała Vicissitudo [zmienność losu]. PasPam 146v. Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinięn lekce wazyc. PasPam 148. Nie było by tak powabne y oko ludzkie delektuiące złoto gdy by go potencyia gorących nie wybrantowała ogniow. PasPam 149av. Drudzy zaś mowili ze to znać niedzwiedzica porwała gdzies dziecko bardzo młode y wychowała [...] Niemiało to chłopczysko ani mowy ani obyczaiow Ludzkich tylko Zwierzęce. PasPam 176. Pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa] ktory przez kilka miesiecy trwaiąc swoią oczom Ludzkim groził srogością y nim bardziey trwał tym bardziey serca truchlałe trworzył [kometa] ominuiąc niedobre affekty ktore potym nastąpiły. PasPam 188v. Cięszkosz tam będzie zanaymnieyszą krzywdę Ludzką za kozdą zosobna duszę odpowiadać y zanię nie znosne ponosic Ctuciatus [męczarnie]. PasPam 196. Tak P. Bog ku niemu skłonił serce Ludzkie że to kto co mogł miec nayspecyalnieyszego to mu niosł a oddawał. PasPam 233v. Bywało tez to umnie Myslistwo z podziwieniem Ludzkiem począwszy od ptakow zawsze miwałęm bardzo dobre Sokoły, Iastrzęby, Drzęmliki, kobusy, kruki co do Berła chodziły. PasPam 255v-256. Tak y Wiedenska Forteca kto by spoyrzawszy na piękność y Fortyfikacyią iey niepomyslił że huic operi [temu dziełu] Chyba Boska ale Nieludzka dokuczyć może Reka. PasPam 259.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ludzki naród: PasPam 84v.

2. »dobry«: Mąz tey zacney Paniey tęn to Pan kasztellan Rakroczymski [Zakroczymski] ludzki był to człowiek. PasPam 82v. Iako Człowiek Ludzki począł mię szczerze prosic że bym u niego odpoczął albo przynaymniey obiad ziadł. PasPam 123v. Ná to kierowáłá opátrzność Bozka, áby był postrzegł bogacz, że iego psi łaskawsi, ludzcieysi niż on! [...] pászczęki i gemby psie, gęmbkámi się stáły, nie rániąc ále wypiiáiąc ropę [...] za mistrzowániem nátury liżą lecząc, á zá oskárżeniem nátury, człowiek o człowieká nie dba [...]. MłodzKaz II, 252.

3. »zamieszkały przez ludzi«: Skoro przyszedłęm w Ludzki kray iuz mi wszystko szło ładniey y o podwody nie trudno y szukac ich nietrzeba bo tam ludzie wiedzą swoy zwyczay. PasPam 165.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ anioł w ciele ludzkim (sz. zm.): Bądź pewna, moja śliczna duszo, mój aniele w ciele ludzkim, że nigdy Celadron tak nie kochał swojej Astrei [...] jako się teraz kocha. SobJListy 210.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Ludzka rzecz vpáść/ á diabelska w błędzie trwáć. RysProv VIII, 7. ● Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v.