Słownik XVII wieku

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiNiesłyszeliście niedawno mowy jego okrutnicy, gdy do was mówił mową inną, i językiem innym, nierozumieliście po polsku, zrozumiewajcież po tatarsku, nietak słowa są, jako dzieła pańskie nad wami. BirkBaszaKoniec 267. Prawda iż ieden z gory zdał się coś żwawo mowić do wszystkich, ale go nicht niesłuchał, á niektorzy spali spokoynie. Monitor 46.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pospolicie mówią: ◆ mówić kondolencyią »wyrazić komuś współczucie«: Miał od gosci mowic Pan Gumowski Pod czaszy wielki Orator a od woyska zas Condolencyią Pan Wolborski Porucznik. PasPam 84v. ◆ mówić co ślina do gęby przyniesie »mówić dużo, bez zastanowienia, mówić głupstwa«: [...] w laudach swoich nie to, co mens et ratio dictat mówią, czynią, piszą, ale co ślina do gęby przyniesie. DiarSejm 15. ◆ mówić basem »mówić, odpowiadać, odzywać się hardo, zuchwale«: Dwu poważnych usarzow hetmańskiego znaku, Przyjechawszy, że wioska moja im na szlaku, Z komplementem, jakiej dziś zażywają mody, Jeśli się nie okupię, chcą pisać gospody. Karwasze, naruczaki, sami mowią basem, U każdego pachołka pistolet za pasem. PotFrasz2Kuk II 501. ◆ jak z bicza mówić »mówić płynnie; być wymownym«: Iák z biczá mowi/ v. Wymowny. Kn 231.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) od przysł.: Mów wilku pacierz, a wilk: owca, baran. Mow wilku pácierz/ á wilk/ Owcá/ Báran. RysProv VIII, 10. Ninacz niedba [Osman] naSwiecie: ninacz nie pamięta Iuzby sobie przegraney znami zyczył raczy NiszPokoiu [...] Chociasz tak wiele razy od naszych ukarąn Mow Wilku Pacierz, a on przecię owca, barąn Chce się bic do upasci y umierac nizli Traktowac. PotWoj 169. ● Niéch też drugi robi/ mowi/ buduié/ opátrzy. KnAd 560. ● Ięzyk kiedy błądzi/ prawdę mowi. RysProv 30. ● (war.) Práwá brew przyiaciela, lewa opak znaczy, Ieźli go oko swierzbi; mowi, że zápłáczy. DuńKal Qv. ● Łácno śmiélé mowić w béspiéczeństwié. KnAd 413. ● Vszy słucháiąc/ Ięzyk mowiąc/ Ręce do siebie gárnąc/ Serce pożądáiąc/ nigdy się nie násycą. RysProv 81. ● Łácna tám bywa omyłká; Gdzié się mowi piszé/ siłká. KnAd 369. ● Mow choć do woli/ od słow nié boli. KnAd 1054.

MÓWIĄCY
im. przym. czyn.

Formy: lp M. m mówiący; ż mówiąca; n mówiące; D. m mówiącego; ż mówiącej; n mówiącego; C. m mówiącemu; ż mówiącej; B. m żyw mówiącego; nżyw mówiący; ż mówiącą; n mówiące; N. m mówiącym; Ms. m mówiącym; ż mówiącej; lm M. nmos mówiące; D. mówiących; C. mówiącym; B. nmos mówiące; N. mówiącymi; Ms. mówiących

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiEwányelisty Lukaszá o oney Emmauskiey wiecżerzy wypráwuiącego y mowiącego/ Y stáło sie, gdy vśiadł z niemi IEzus wźiął chleb y błogosłáwił, y łamał y dawał im. y záś: y iáko go poználi w łamániu chlebá. SmotApol 43. Często vcżeni máią w vśćiech Hippokratesá mowiącego: Praca/ Potráwy/ Napoy/ Spánie/ wszystko miárą. OlszSzkoła G. Zaś aktorka, na odpowiedz iego replikuiąc, odpowiedziała, że tego dnia, iako on powiada, że ia na iego miedzy była y przepraszał ią, do tego się nie zna, bo ani na miedzy postała, ani go w tęn dzień siebie przepraszaiącego y do siebie cokolwiek mowiącego nie widziała. KsKrowUl 2, 641.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

MÓWIĄCY m
w funkcji rzeczownika

Formy: lp M. mówiący; D. mówiącego; C. mówiącemu; ~ lm D. mówiących

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiMówiącego, póki kto w mowie nie podchwyci, póty mowa jego poprawić się nie może. SaadiOtwSGul 239. Kto mowiącemu odmowi/ kto biiącemu odbiie/ obrony v Bogá mieć nie będźie; bo ten tryb wszytkiey obrony dusze woiuiącey tu ná źiemi/ zá wszelką srogość oddáwać wszelką łáskáwość. ktorą też same wiekuistym żołdem Bog płáći/ y ktora duszá w okázyách gniewu bárźiey zákłada ręce; tá będźie miáłá przy śmierći więtszą od Bogá obronę. HinPlęsy 94. Kto obmowisk słuchać nie chce i nieuczciwe słowa mówiących strofuje, psa czarnego i brzydkiego bije, i z domu JEZUSOWEGO wygania. BolesEcho 134.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]