Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »będący wynikiem czyjejś roztropności, dowodem rozumu, nacechowany mądrością«: Meum est nie lękliwą fantazyią Mądrego, Antecedanei Saeculi [poprzedniego wieku] Nasladowac Sentimentu. PasPam 145. Lecz po szkodźie Polak mądr. GdacKon 23.

2. »rozumny, roztropny«: Zna zwierze, ryby, ptaki, drzewa, zioła, gady; Wie, skąd grom, piorun, skąd deszcz, skąd spadają grady, Krotce mówiąc, na ziemi zna się i na niebie; Wszędzie mądr, doma głupi, że sam nie zna siebie. PotWoj1924 71. Gdy bym iabył Męrzem tamtey Zony [...] z Nalazł że by ia nacię Sposobu że bym z Ciebie uczynił prawdziwego kapłona. y Potrafił wto że bys był Namiesnikięm Mądrego Orygenesa. PasPam 193.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Bogáctwá tę własność máią. Mądrego głupiem dziáłáią. KnAd 31. ● Pięniędzmi bogactwy mądry władnié/ głupi iem służy. KnAd 837. ● Pijanstwo mądremu baczenia odeimuié. KnAd 843. ● Powodzeniem ludzié spráwy miérzą/ nié mądrem baczęniem. KnAd 916. ● Przede drzwiami bogatych błaznow, mądrzy zwykli siadac. JaśDict 117. ● Mądry Medyk vpátruie, áby wątrobę chłodząc, nie záziębił żołądká. FredPrzysł C1v. ● Kto z mądrymi chodzi, mądrym będzie, przyiáciel głupich, podobnym im będzie. BirkOboz 74. ● Mądry oyciéc syná ma mieć głupiégo/ á bogáty vbogiego. KnAd 803. ● Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7. ● Biáłagłowá grzeczna Wino mocne/ Z namędrszego vczyni błazna. ŻabPol B3v.

MĄDRY
w funkcji rzeczownika

Formy:

Znaczenia:

»człowiek rozumny, mądry«: Mądrzy powiedaią że kto Ma wolne Sumnienie ten wszelakie kalumniie y Ludzkie fałszywe mowy powinięn lekce wazyc. PasPam 148. Coz tedy na tym Swiecie Ludziom Chwałę rodzi Do wiekopomney Sławy Co wielu przywodzi? Fortitudo [dzielność] Tak mądrzy zgodnie powiedaią. PasPam 275.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Mądremu dość skinąć/ ostátka się domyśli. KnAd 461. ● Podobáć się mądremu/ dość i iédnemu. KnAd 880.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

MĄDRA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest rozumne«: V nich to namędrsza Macaronicè mowić/ á siáć Solecismy Z Bárbáryzmámi oraz. OpalKSat1650 60. Dwaj sie wdowie zalecali: Stary wielki, młody mały; I wolała poziomego, Niźli (choć stara) wielkiego. Mędrsza to, niźli ja młody, Bo ta wzięta dla wygody. Ja zaś, dla pieniędzy w rzeczy, Młody starą; a nie grzeczy. MatłBabBad 174.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]