Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »smar, dziegieć, płynna smoła«: Potym wosku żołtego obyczáynie przyłożyć/ Terpentyny po łotow dwánáśćie/ Sosnowey álbo Iodłowey Zywice/ Smoły miękkiey álbo Máźi/ po ośmi łotow. SyrZiel 92. Wżdyć lepsza iedná bánieczká Bálsámu/ niż nawiętsza beczká máźi álbo dźiekćiu/ drozszy iest worek Pieprzu niżli wáńtuch chmielu. ZawieszPrzysmaki 79. Abo członki oszpecone trziy płatkiem ostrym/ potym skoro się záczerwienieią/ przyłoż ná to mieysce smoły twárdey/ nie máźi/ kędy włosos nie mász/ ktorą nieiáko mocno odryway. PedSleszTajem 70. Maź/ koło-maź/ tłuste wozowe. Axungia [...]. Kn 394. Item Inni trzey vczynili kompánią do Niderlándu/ włożył pierwszy ná okręt 20 łásztow zboża łászt po zł. 170. Drugi 36 Schiftfuntow Potáschu/ Schiftfunt po 40 zł. Trzeći 28 łásztow Maźi/ łászt po 60 zł. Więć w szturmie ná morzu iáko napodleyszy towar/ wyrzućić muśieli z okrętu 18 łásztow máźi. Pytam wiele ktory powinien szkodowáć według práwá morskiego. Poráchuy ná pieniądze/ y czyń ták iáko nyżey Zboże zł. 3400 Potásch zł. 2440 Maź zł. GorAryt 160. Sam idzie ku domowi, ale sąsiad ckliwy, Jakby mu do wiadomej oczy wybrał śliwy, Chyżo glinę odrzuci, rękę w garniec wrazi; Lecz ją jeszcze w źle skrzepłej ufarbuje mazi. PotFrasz4Kuk I 343. Leć pychá/ tę do śiebie grzeczność widząc káźi/ Iák gdy kosztowną suknią/ vmáze kto w máźi. KochProżnEp 51. Jezus dziś za rozpusty i za wasze zbytki Pije na pół z bydlęcą żółcią ocet brzydki, Żebyście wy nie pili w piekle wrzącej mazi. PotZacKuk I 586. [...] przyjdzieć też kucharka, Śmierć, ale nie ta pierwsza, która nigdy nikiem Nie brakując, rznie tłustych z chudymi kozikiem, Druga, druga, co lepiej macać będzie sadła: Wytchnieć mu, rzekę, gałek i smacznego jadła, Gdy na węglistym różnie siarką miasto soli Posypie, miasto masła mazią go osmoli [...]. PotFrasz1Kuk II 167. MYSZ W SMOLE Rozumiejąc, że miód, mysz w garniec gęstej mazi, Nie pomacawszy ani skosztowawszy, włazi; Rada by wyszła nazad, skoro się utłuści, Ale jej maź ani tam, ani sam nie puści. [...] Mysz do mazi, bo to wleźć w jego było chęci, Wybrnąć w cudzej; jeśli też jako stąd wykręci, Pewnie siercią przypłaci, bo niż maź oskrobie, Niż drugi raz poroście, pierwej lęże w grobie. PotMorKuk III 152. Vczerni ręce, kto się tyka máźi, Zła kompánia obyczáie káźi. GorzWol 82. [...] prosty á gruby lud, przećiwko zaraźie záżywa dźiekćiu, nie bez skutku, lecz że bárdzo trudno o istotny, álbowiem go fałszuią, ći ktorzy nim hándluią, mieszáiąc do niego maś, więc miásto niego może kto chce zrobić sobie táki Oleiek y likwor, nie tylko ná powietrze, ále y ná Glisty, ná zęby y ná rożne choroby bárdzo użyteczny. PromMed 192. Maź, f. kołomaź. Theer, Wagen-Schmier. du vieux oing pour froter les effieux. T III 802.

2. »smarowidło«: CI. Tumult im żaden, umysłu nie zrazi Lub ich gwałtowne zastępy okryią Nieprzyjaćiel ich morzem nie porazi Ale y lądem wzaiemnie się biią Asz gdy juz było krwawey dosyć mazi Gdy obie strony juchę własną piią Od Nieprzyjaćioł z ręką dość ochoczą Sami do siebie zabiiać się skoczą. LucChrośPhar 122. Chcąc zaś utrzymać parę kwasów Mineralnych, rozciągamy glinę lub Zbroią (§29.) na płótnie, i na spoienia naczyń przykładamy, a w tedy dopiéro, gdy lepia wyschnie, wzniécámy ogiéń; tę samą także bierzemy lepię dlá spoienia naczyń glinianych; dlá utrzymaniá zbyt sprężystéy pary staraią się niektórzy stężyć glinę lub zbroią mazią taką, którá má ołów w oleiu roztworzony i źywicę; do tego także zamiáru chwálą wapno niegaszone z oleiem lnianym gotowane. SpielKrumNauka 69.