Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: MONASTER, MONASTYR, MANASTER, *MANASTYR, MONASTERZ

Słowniki:
SStp (monaster, manastyr, manastyrz, monasterz, monastyr, monastyrz), T (monaster, Monasterz - w innym znaczeniu)), L (manaster odesł. do monaster), SWil (monaster), SW (monaster, monastyr, manaster), SJP (monaster, monastyr) notują
SXVI, Kn nie notują

Formy: lp M. manaster // monasterz // monastyr // monaster; D. monastoru // manastyra // manastyru // monastera // manastera // monasterza // monastyra // manestyra // monasteru // manastera // manasteru // monastyru; C. manastyru // monasteru; monasterowi; B. uż. nżyw. manastyr // monaster // monasterz // monastyr // manaster; N. manasterem // monasterem // manastyrem // monastirem; Ms. manasterze // monasterzu // monasterze // monastyrze // manastyrze // monastyru; ~ lm M. uż. nosob. manastery // monastery // monasterze; D. manasterów // monasterów; B. uż. nosob. monastery // monastyry // manastery // manastyry; N. manastyrami // monastyrami // monasterami; Ms. manasterach // monastyrach // monasterach

Etymologia: <rus. , z gr.>

Znaczenia:

»klasztor w kościele wschodnim«: Są też i insze monasterze murowane. NiemPam 13. Cerkwi liczba 700 (i jako oni sami zdają) i monasterów wielkość miasta tego pokazują. NiemPam 23. Przydając niesłychane potwarze, mimo monasterz, gdzie matka jego mieszkała [...] wlekli za nogi. NiemPam 71-72. Do monasteru potym między czerńce wstąpiwszy, od nich uciekł i w Polszcze się po te czasy między łotrostwem tłukł. NiemPam 96. W tych dworach Carowie zwykli statyny swojemiewać, gdy do św. Trójcy monasterza [...] jeżdżą. NiemPam 125. Przybywa się nákoniec do Monásteru/ kędy iest dosyć niedźwiedziow białych/ y Mágnesu: á potym do Rustene sławnego/ iż tám był przyięty vczciwie Márcus Ouirinus/ po swym pámięci godnym rozbiciu. BotŁęczRel II 72. Szance poczęłi kopáć nowe ná gorze zá szancámi páná Márszołkowemi przeciwko Monásterowi zamkowemu. BielDiar Biijjv. Jmpostor w Kaludze widząc o wygraney bitwie naszey, i otym że Szuyskiego Moskwa już do Manastyru dała, pospieszył się też pod stolicę z Kaługi i stanoł z drugiey strony Moskwy w mili z Sapieho Ianem Stta. uswiackim. MasDiar 51. Zamek ten wszystek zabudowany dworami bojarskiemi Cerkwiami, Manastyrami że mieysca niemaż gołego ledwo iak w podworzu szlacheckim. MasDiar 71v. 17 Maja Pan Sapieha przyszedłszy pod Stolice a nieprzechodząc Rzeki Moskwy między manastyrami Dziewiczym i Siemieniowym na Gorze oboz połozył, do Stolicy ani Sam ani towarzysz z Woyska Jego żaden do nas niepostał. MasDiar 88v. Pan Struś w kilka dni po nas mając 3000 z Sobą ale głodnego Woyska, pod Stolice też przyszedł. Stanelismy obozem pod Dziewiczym Manastyrem przeprawiwszy się, przez Rzekę moskwę Pan Struś osobno tamże też stanoł obozem. MasDiar 112v. Iákie tám Mánástery wniwecż obrocone/ Elephántowey kośći ná kształt wystáwione/ Dwá tyśiącá y śiedm set tám było Moskalow Záwártych/ ktorzy strzegli pilno swoich wáłow. OzimSzturm Bij [Bv] - Bijv [Bij] [B. [...] Ogárnął [ogień] domy mieysckie/ y dwory Boiárskie/ záśiągł cżęść pięknie pokrytych dáchow murowych/ pożarł y chędogie mánastery murowáne [...]. RekupSmol Aiijv. Zamek to iest nad Rzeką Oką osadzony był od Suyskiego ale Impostor zbłaźnił p[roe]Sidiaros, udaiąc to że P.Hetma[n] iemugwoli woynę prowadzi y tak siłom swoim nieufaiąc aboiąc się co [?] się stało u Pachnącego Monastyra poddali się Szalbierzowi. ŻółkPocz 29. Rozbito Namiot Moskiewski przeciwko dziewiczemu Monasteru dawszy zobu Stron zakłady ziachali się wrowney Liczbie pierwey nakoniech pokłonili się sobie potym z siadszy skoni przywitali się z Panem Hetmanem (...). ŻółkPocz 33. Sam Pan Kamięniecki do Duchownego Manastyra wktorym kozacy stali nizey Abrahamowskiey Bramy mieysce sobie obrał. ŻółkPocz 53. Robią (...) iàko y w mànàsteràch Egiptskich y poinnych się nayduie, robią àby spràwiedliwym zyskiem wyrobionym pracą swoią śiebie y drugich żywili. BirkNiedz 171. Zamek w tym Mozaisku albo Monaster na pochyłym wzgorku ze z drugą strone zaiechawszy wszytko widzieć w zamku, tam za to drugiego dnia y Carowi Dimitrowi wiarę poprzysięgali. MarchŚcibHist 8v. Do tego posłał do nas Pąn Sapieha od Troyce Monastoru imieniem swoim y tego co przy niem było woiska upominaiąc nas abysmy do tractatow s Comisarzami krolewskiemi przystępowali (...). MarchŚcibHist 17. Mamy tu w Stolicy ludu lepiey może bydź niż po dwákroć sto tysięcy/ iest strzelby y prochow dosyć/ y Czerncow niech że sie też modlą w Mánasterzech y Cerkwiách/ iáko y Polacy/ tedy áza wygramy. NowinyMosk B. Zegar pozłocisty, ktorego nazywaią Monasterem, na Nim chłopek z chorągiewką ArchRadziw 1638 176/52. TEPATOYPFHMA lubo CUDA ktore były tak w samym Swiętocudotwornym Monastyru Pieczarskim Kiiowskim. iako y w obudwu Swiętych Pieczarach. KalCuda A. Gdy ći Práwosławny Czytelniku przynoszę Swięte Cudá Monástyrá Przebłogosłáwioney Rodźićielki Chrystusá Páná (...) Snadź y to sáme przynoszenie Cudem zechcesz báptizowáć. KalCuda d°. A sposoby ktore podáiesz/ osobliwie iáko rozdzieláć Kommunikántow/ áby się ich nie wiele rázem nácisnęło/ wszytko to bez ciebie dawno wiemy/ y ty sam dobrze wiesz/ że ták w Monásterách iáko y w Miástách/ y w Miásteczkách/ y w porządnych Wsiách to się dzieie á przecie ty z swoiey brudney ámbiciey dla tego to práwisz/ ábyś się ludziom vdał żeś ty iest tego Authorem. MohLit 70. Splondrowano fortece, zamki, twierdze, dwory, Zburzono monastery i wszystkie klasztory. ZimSRoks 148. S. Iwąn przeniosł się na rezydencyią z Wołoch do Polski [...] wziąwszy z Sobą z tamtego Manasteru kilka poufałych Czernczow. PasPam 282v. Widząc tedy Hetman ze Ludzi traci ruszył się ku wiśnicy gdzie takze Bohun nie iaki zKozakami znaydował się ktory gdy o tym usłyszał ze Hetman idzie zamknoł się w Monasterze gdzie nasi chcąc go attakowac prze Boh rzekę zamarzłą przechodzili. HistBun 18v. Szczęście, że manaster ormieński przeciwko teatynom był otwarty, tamtędy przytknęli się nasi i posiadawszy z koni dali ognia do Tatarów i zegnali ich z placu tego między teatynami a manastyrem będącego. SarPam 371. (...) tam maią kosztownie pobudowane Cerkwie, Manastyry, czasem Orda zimuie wPolach. koło tych Lasow przez kilka Niedzil kryiąc się kryiąc się podołach czatuiąc na Chłopow, ale im nigdy nic nieuczynią. DrobTuszInf 30. Monaster. ein Griechisch Kloster. un monastére grec. § poszedł do monasteru. T III 857.