▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ mieć baczenie na kogoś, na coś (sz. zm.), mieć baczenie nad kimś: Prosi Jey Msc aby pod miełością Małżenską Je[go] m[o]sc Pan Podkomorzy Małzonek iey bacenia Łaskawe miał na Hieronyma Młodnickiego, y Jadwigę Małzonkę iego, dla tego osobliwie isz przerzecona Jadwiga Młodnicka obiecała dziatkom Jey Msci zMałzonkiem swym słuzyc, na co ią zawiązała błogosławienstwem Bozym. OssJŻyw 6v. Ná to mieć baczenie, áby Iárzyny co máią być do chowánia; w doły, dobrze obeschłe w piasczysty grunt w kopano. HaurEk 9. Miey politowánie, baczenie, i cierpliwość nademną. PisMów II 34. Báczyć, (mieć ná co Báczenie,) mam Baczenie. ErnHand 72. ▲ mieć kogo, co na baczeniu: Według tego tedy gdzie kto stada chowa, niech i niebo i pastwiska ma na baczeniu, a zwyczajem się, który za naukę stoi, rządzi. DorHipTur . To iednák mieć ná baczeniu, że ich nie zaráz z wiosny ruszáć trzebá tym przesadzániem, álę áż odużeie w onym máłym vliku, co w nim przeżimowałá [pszczoła]. OstrorNauka A4v. Mam to ná báczeniu/ ná piéczy/ mam oko ná to. Habeo rem antiquissimam. Kn 385. Nie w smák poszło Dworowi/ że Commercia y hándle między Anglią y Portugálią wolne ná potym będą; á przypisuie to Párlámentowi/ rozumieiąc o támtym Krolu/ że on sam z osoby swoiey/ ná bárdzo przyiáźliwym baczeniu ma to wszytko/ co do wygody nászego Krolá należeć może. MerkPol 113. IAKO rzecz kázdą w gospodárstwie trzebá mieć záwsze ná baczeniu, ták y koło Przędziwá, áby według czásu czáiu mieli Gospodarze y Gospodynie stáránie y pilny dozor. HaurEk 13. Chłopá niedbáłego miec ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117. ▲ (mieć) baczenie na kogo, na co: Bo jeśliś nie chciał mieć baczenia na powinność szlachecką, która wyciska przyjaźń bez dania przyjaźni dotrzymywać, tedyś miał mieć baczenie na urząd senatorski, któryć się niegodnie dostał. JazStadListyCz II 185. Hojność biskupa Wircburskiego, baczenie jego na żołnierstwo. DembPrzew 82. Którzy [słudzy] żadnego baczenia ná páńskie niedostatki/ y niewczásy nie máią/ záwsze do upadku y do utrat pánom pomagáią. StarPopr 96. Aby J. K. M. także miłościwy wzgląd i baczenie pańskie mieć raczył na nie. AktaKrak II/2 419. ▲ Kogoś w baczeniu mieć, mieć na baczeniu coś: Y tego w baczęniu miec mácie, Co zawiáduie o wszytkiey armácie. OblJasGór 49. Ewangelicznego nasladowac powinna [Rzeczpospolita] Gospodarza który de Thesauris suis profert nova et vetera aby maiąc na baczeniu nowe zasługi nie przepominac y starych. RzewKor 16. ▲ mieć baczność na kogo, na co: Na podlejszych wielką baczność mając i szanując, ludzkość wszelką rad im ukazował. SaadiOtwSGul 65-66. Jedno też Wy Páńskiego y Szlácheckiego stanu Osoby mieycie báczność ná to, żebyście w szátách y w strojách zbytkow nie płodzili, jákoście to więc czynić zwykli. GdacPan 60. Maiąc bacznosc O. Przeor na teraznieisze nieurodzaie, obiecał im to [ulgę w podróżach]. KsKasUl 375. Na Symptomata, albo przymioty w takiey chorobie nie barzo uwazac trzeba; lecz na fundament y przyczynę choroby mieć baczność. BeimJelMed 28. ▲ mieć kogo, co na baczności: My dziatki małe Y Bogu na chwałę Palmy niesiemy przytym prosziemy Bys nas z młodosci miał na bacznosci Poki ze swiata powiedziem lata. KodKon 48. ▲ mieć się na baczności: Ja dziś daję audiencję posłannikowi moskiewskiemu, Z dział tu u nas dziś strzelano, ale tylko dlatego, aby chłopi, co robią w polach [...] mieli się na baczności. SobJListy 449.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ mieć z się baczenia »mieć dość rozumu«: Głupia Bábo [...] Niechay Słucha/ tych moich słow/ twoiá Synowa/ y corká/ iesli ie masz: mam ia zsię baczenia. OvOtwWPrzem 216. ◆ ciemną gwiazdę mieć: ◆ nad czym berło mieć »rządzić czym, sprawować władzę nad czym«: Podzciesz teraz Krolowie [...] Podzcie Xiązęta [...]: y wy co naswiatem Chrzescianskiem siedzicie: z Biskupiem prymatem I wy co nad duszami, y wy co nad ciały Ludzkiemi: berła macie, albo Pastorały. PotWoj 172.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ mieć dzięgi: ma dźięgi. er hat Phennige. il a de la mazille. T III 307. ▲ mieć za urazę »być urażonym«: Przyidę do Gospody az mi Czeladz powiedaią ze tu był Towarzysz ktory sobie praetenduie ze to iego kwatera y ma za urazę że nieradząc się go stanąłęm tam. PasPam 180v. ▲ mieć w czymś upodobanie: NiewSyryiskiem iedwiabiu [jedwabiu] Albo w Sydonskiey Purpurze ale w Hartownym Pancerzu swoie miał upodobanie. PasPam 206. ▲ mieć dozór i baczenie na coś: Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia [...] státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63. ▲ mieć kogoś w grozie: Wszytkiey dobrey spráwy woienney iest Mátka Posłuszeństwo Zołnierzá ktore z tąd pochodzi áby nie tylko prostych Zołdatow mieć w ostrey grozie, często karząc, rzadko odpuszczáiąc: ále też aby stárszy Officier mnieyszych pod sobą Officyerow karał bez bráku, strofował, z nimi się názbyt niepospolitował. FredPiech B. ▲ mieć żal (sz. zm.): Nie mówiłem ani przed panem porucznikiem, ani przed żadnym innym człowiekiem: jeślim kiedy jakowy żal miał, utopiłem go w sobie, a nikt o nim nie wiedział […]. ChodKor 125. [Piestrzecki] Widział się y z Iego Mścią Pánem Poznáńskim, y z wielą, bo w Poznániu chorował niedziel kilká, y owszem miałem ztąd żal słusznie, że mi to zá występek máią, żem go tám posyłał. LubJMan 40. ▲ mieć kogoś w niełasce: Xymena Ach nie mąm cię w niełásce. CorMorszACyd 154. ▲ mieć od kogoś niełaskę: [Prośby posłów z województwa sandomierskiego do króla szwedzkiego] Osobliwie zeby Czarnecki stronę starego krola trzymaiący, zadney za to od krola Szwedzkiego nie miał niełaski, ale y owszem aby y samego y dobra iego przy osobliwey Zachował Protekcyi. HistBun 36. ▲ dość mieć (na czymś) (sz. zm.): Mieszkaiąc Panienta [Sapiehowie] zrok wLouanium, znowu na Paryz iachali do Włoch [...] i ia z Ichmosciami, tilko schleba; za posługe nic niepłacili, i sam się odziewac musiałem. Rzekł ich inspector, dośc masz na tym, ze przi paniętach bez twego kosztu, cudze kraie zwiedziesz. VorLetSkarb 93. Przyznam się, że już ma dusza uboga Wysmażyła się aż do samych kości; Miejże dość na tym [Zosiu], albo jeśli w grobie Chcesz mię mieć, niechże wprzód będę na tobie. MorszAUtwKuk 348. Zegnąm Vrodę, Bogu ią oddaię Dosć mam gdy z tobą przy twoiey piękności W rowney pospołu będę zyc miłości. OblJasGór 158. ▲ mieć zadosyć: Szwedow wycięto, Miasta y wsi porabowano, Wszyscy tam mieli zadosic, bo się Polacy mscili krwie swego Pułkownika. PasPam 76v. ▲ nie dość mieć na czymś: Nie dość na tym Hetman mając, a chcąc nieprzyjaciela znosić do końca, chciał z tyłu na Obóz Niemiecki uderzyć, ktory był snadnieyszy do wzięcia, niż Moskiewski [...]. MasDiar 49. ▲ mieć z kimś nieprzyjaźń (sz. zm.): Ten niewolnik miał z jednym wezerem nieprzyjaźń [...]. SaadiOtwSGul 52. Wielką z dawna nieprzyjaźń i niepojednany Zaciąg miał pewny szlachcic, Morandus nazwany, Z jej [Gabryny] mężem [...]. ArKochOrlCz III 159. ▲ mieć do kogoś potrzebę: Waszec do kąd Spytasz go mąm wielką odpowie Potrzebę do naszego Pana PodSkarbiego [...]. OpalKSat 34v. Jechałem do Usnarza, ztamtąd 25go na Wilno jechałem do Mińska, bo w Wilnie do jp. hetmana miałem potrzebę, którego końmi biegłem na sejmik przedsejmowy [...]. ZawiszaPam 39. ▲ mieć łaskę u kogoś: Ukrolowey miał łaskę y u Dworskich bo często obłowili się za nim. PasPam 283v. ▲ mieć intencyją »planować«: Taką miał Intencyią ze by cię [w]wstępną srzodę Panem Młodym nazywano. PasPam 220v. ▲ żywcem mieć: PasPam .

◆ Związki frazeologiczne: ◆ wątpliwości w sobie nie mieć »nie wzbudzać niepewności, podejrzeń«: Wolna Elekcyia tym ze Narodom wedle praw iest dostatecznie warowana tak że zadney wątpliwosci w sobie niemaiące y nienaruszone ma zachowanie. PasPam 213v. ◆ mieć w powadze kogoś »poważać, szanować, mieć zaufanie do kogoś«: Rzecze do mnie Pisarski (: Bo tez on mię przecię miał wpowadze). PasPam 233. ◆ mieć potomstwo »móc rodzić dzieci«: Uczyniono iey [żonie Paska] (:Taka była fama): zeby więcey nie miała potomstwa. PasPam 222v. ◆ coś komuś jest na przeszkodzie, ktoś ma coś na przeszkodzie »coś stanowi przeszkodę, przeszkadza«: Mielismy ieszcze na przeszkodzie Insułę ALTEN, ktora że nąm wtele zostawała dlatego tez nąm nawielkiey była przeszkodzie. PasPam 61v. ◆ mieć prym w czymś »przodować, korzystać z pierwszeństwa«: My cos my poszli do zwiąsku magis inviti quam invictati będziemy mieli prym in Consilijs. PasPam 120v. ◆ walor mieć »mieć jakieś znaczenie; być wartościowym, cenionym«: Fakcyie Merkurego waloru nie maią I wszystkich złych Planetow Astra nauczaią. PasPam 272. ◆ mieć świętą duszą: ◆ mieć kogo za bydło. »gardzić, pogardzać kim«: Dobry lekarz/ [...] się choremu niezprzeciwia w gorączce [...] A nie iedno zá chore y owrzedziałe wszytkie złe ludzie rozumie [...] ále im też tego nie przyznawa/ áby ludźmi byli/ máiąc tákie zá bydło/ ktorzy rozumu/ to iest/ nayprzednieyszey części człowieká/ nie máią. StarPopr 44. ◆ mieć po kimś pocztę »otrzymać podarunek od kogoś«: Kiedy ze Gdanska powrocił miano ponim Pocztę niedano się y ucieszyc z Piniądzmi. PasPam 284v. ◆ mieć wesele »uczestniczyć w uroczystości weselnej«: My iestesmy tu Domini [domowi] Duchowie mamy tez to węsele swoie zeni się nasz brat idziemy do Szlubu. PasPam 77. ◆ mieć probę czegoś »móc przekonać się o cz ymś, widzieć coś jako dowód«: Nie dziwuięmy się kiedy iuz mąmy probę twoiey Cnoty. PasPam 150. Za Odmianą Regimentarza zwykła się iuz y Szczęsliwość mięnić Iako iuz mąmy probę onego Niezwycięzonego Regimentu. PasPam 205v. ◆ w czyichś oczach mieć powagę »być poważanym, szanowanym przez kogoś«: Ze zas osoba moia woczach WMM Pana nie ma iako [...] WMMPan mienisz powagi Coz ztym czynić?. PasPam 137v. ◆ mieć z kim przyjaźń »przyjaźnić się z kim«: Zbratem iego Rodzonym miałęm tak że dobrą przyiazn. PasPam 78v. ◆ mieć coś w kieszeni »mieć coś pod ręką; znać coś dobrze«: Zaraz Sąd zaraz pokuta zaraz do Artykułow. I iuz by to nie Officer gsy by ich zawsze w kieszeni niemiał. PasPam 81. ◆ mieć głowę iako na śrobach: Trzeba było miec głowę iako na srobach y przed się y za się oglądać się bo kiedy się nieostroznie zabawił koło iednego to zas owi fugientes [uciekający] stełu siekli naszych. PasPam 96v. ◆ mieć cenę »popłacać«: Ma cenę tá rzécz. v. Popłaca. Kn 384. ◆ nie mieć wstydu w oczach »nie wstydzić się swojego postępowania«: Gdy ten co chce bogatym bydz chce bydz y prętko Dla tego perfas nefas bierze sie do złota Nie maiąc ani cnoty ani wstydu w oczach [...]. OpalKSat 40. ◆ dość mieć »być czymś udręczonym, nie móc czegoś dłużej znosić«: Czy iescze chcecie większey sławy dáli Luboscie Woysko dotąd przetrzymali Dość pono macie, iusz sam czas nádchodzi Ze wasza łodka nie dotrwá wpowodzi [...]. OblJasGór 70-70v. Lecz y pierwsi Rodzice nászy/ dość mieli zá swe dla swego iednego śmiertelnego grzechu. BujnDroga 37. ◆ mieć diabła w sobie (sz. zm.), przy sobie mieć diabła »postępować według woli diabła«: WIele tákich niewiastek co przysobie máią/ Diabłá/ iedno go w sobie czásem cicho táią:[...] FraszSow B1. StarKaz 586. OpalKSat 13v. ◆ mieć wzgląd na kogoś »pamiętać o kimś, troszczyć się o kogoś, liczyć się z czyim zdaniem«: Bog ordynował Serca Ludzkie że by obrac tego ktory by nie tylko na przednie ale y na ostatnie miał wzgląd koła. PasPam 241. ◆ pilną mieć drogę: Proszę na wstęp wymawia się Mazepa ze pilną mąm drogę. PasPam 177. ◆ mieć na coś pilne oko: ◆ odbyt mieć na coś »mieć ubytek, ponosić straty w czymś«: Panowie Zołnierze teraz niey szego wieku [...] nigdy w większych niebywaią pracach, iako my bywali et consequenter odbytu takiego niemieli na konie a przecię Woysko nigdy nieopieszało. PasPam 113v-114. ◆ mieć dobre imię »cieszyć się dobrą opinią«: Masz tu na Całą Litwę dobre Imię za twoię fantazyią. PasPam 172. ◆ mieć parol z kimś »mieć z kimś układ«: Samson, Annibal Herryk [Henryk] piąty Karol I ci z fortuną iaki mieli parol. PasPam 110. Z białą płcią, (prawią) iesczesmy nie mieli Nigdy Parolu: ale na odwagę Przyimuięm twoię wiarę y powagę Y na twę prosbę iak chcesz przypadąmy Tylko niech na cię długo nie czekąmy. OblJasGór 119. ◆ mieć nadzieję w (Panu) Bogu »ufać Bogu«: Mam ia w Panu Bogu moim nadzieię. PasPam 195v. ◆ mieć w podejrzaniu kogoś »nie ufać komuś, podejrzewać kogoś«: Izesmy z udania mieli w podeyrzaniu oddawie [oddawcę] Listu tego iako by miał iechac do Woyska W Xtwa Litewskiego od Woyska koronnego w związku zostaiącego. Iz iednak evidenter wywiodł się [...] tym chętniey go do Uprzeymosci Waszey odsyłamy. PasPam 151v. ◆ mieć honor w rękach »otrzymać godność«: Chceszli że bys miał ten Chonor w rękach ktoryc Woysko dac intendit [zamierza]. PasPam 121. ◆ ktoś obietnice miał wielkie »komuś bardzo wiele obiecano«: Piniędzy duzo nabrali y obietnice mieli wielkie. PasPam 233.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Chłop rádby co tydzień Woytá/ co miesiąc Vrzędniká / á co rok inszego Páná miał. RysProv II, 5. ● Káżdy błąd ma swoię wymowkę. KnAd 338. ● Dłużnik pożyczáiąc rumiány; oddáć máiąc/ blády. KnAd 161. ● Nié szukay zwády/ masz-li dość rády. KnAd 663. ● Day Boże dobrą broń mieć/ á nigdy iey nie vżywáć. RysProv III, 8. ● (war.) V stráchá wielkie oczy. RysProv 79. Ale iák mowią, Strach ma wielkie oczy, Większą rzecz widzi, niźli w sobie sama [...]. DrużZbiór 215. ● Niédospáć trzébá/ kto chcé dostáć (ábo/ dość mieć) chlébá. KnAd 577. ● Przedtym mowiono nie masz w kárczmie Páná/ Y godziło się chłopku pić do ráná. LamChłop A4. ● To ma w czem chodzi. Kn 1165. ● Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3. ● Kto dość ma/ więcey nié żąda. KnAd 385. ● Kunsztarzá ábo błazná rádzi wszyscy słucháią/ lécz go zá przyiaciéla nie máią. KnAd 1304. ● Niemasz tak złey rzeczy zadney ktora by się na dobre przygodzić nie miała. PasPam 149av. ● Kto nie ma koniá/ niech piechotą chodzi. RysProv 36. ● Mądry oyciéc syná ma mieć głupiégo/ á bogáty vbogiego. KnAd 803. ● Kto czéládź wiélką chowa/ i buduié: Ten/ by nawięcey miał/ wnét wyszáfuié. ábo: Drogę do vbostwá sobié gotuié. KnAd 376. ● Iest to rzecz prawdziwa że to musi bydz bolesno kiedy kogo iaka potyka dolegliwość w ktorych terminach choc kto licentiose [ostrzej] wymowi nie iego[wina] [...] Bo tak powiedaią że żal nie ma uwagi. PasPam 136. ● Lwica za wilkiem bieży, za kozą wilczyca, Koza za wrzosem, a mnie do ciebie tesknica; Każdego swoja lubość, swoja żądzą pędzi, Każdego swój mól gryzie, swoja nędza swędzi. SzymSiel 9. Káżdy ma swego molá co go gryzie. KnAd 339. [...] I ow nie sczerze wesoł co sie smieie albo Tancuie gdy ma mola co go wewnątrz gryzie [...]. OpalKSat 82v. Bo poki smierc Człowieka Kłem swym nie zagryzie Kazdy ma swego mola co go w serce gryzie. SzołHist k. tyt. v. ● Kto ma umrzeć/ i w cébrzé wody utonié. KnAd 381. Ceber, g. cebra. Zober. tinette, sorte d'ouvrage de tonnelier à deux oreilles. § kto ma umrzeć i w cebrze wody utonie, prov. T III 99. ● Człowiék nié bydlę/ to iest/ nié ma żyć iák bydlę. KnAd 132. ● Lepiey iest więcey mieć łanow niźli dworow: więcey bydłá ná oborze niźli szat w komorze. PetrSEk 12. ● Máli być ládá iákim Popem/ lepiey że będzie dobrym chłopem. RysProv VIII, 9. ● Masz li być złem popem/ ráczey bądź prostem chłopem. KnAd 482. ● Bespiecznie myszy biegáią/ gdy Kotá domá nie máią. RysProv I, 3-4. ● Dość/ mieć chlébá/ ile komu trzébá. KnAd 203. ● Chłop ma być iáko násiekány kiy. RysProv I, 10. ● Pánná ochędostwem/ Dobry chłop męstwem/ Doktor náuką Máią pięknie stanąć. ŻabPol A2v. ● Kto chcé drugich mieć powoli/ ma iem też sam czynić g-woli. KnAd 371. ● By nie cudze płátki/ nie miałby kráwiec kárwatki. RysProv I, 7.