Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. monstrancja; D. monstrancji; B. monstrancją; monstrancję; N. monstrancją; Ms. monstrancjej; ~ lm D. monstrancji

Etymologia: <łac. monstrare 'pokazywać'>

Znaczenia:

relig. »w Kościele Katolickim: ozdobna osłona najczęściej wykonana ze złota i szlachetnych kamieni, w której umieszczana jest konsekrowana hostia podczas adoracji i procesji«: Monstrancya/ [...] Sacra theca Eucharistica quâ fertur in pompis. Monstratiam thecam vocant aliqui recentiores nouata voces, non broba, nec rem exprimente. Kn 424. Monstrancya/ Sacra theca Eucharistica, Sacrosanctum Eucharisticae feruculum [...]. SzyrDict 179. Tedy wszyscy społem Obesli Klasztor z Monstrancyą kołęm. OblJasGór 33. Wiedzieć tu trzeba że na ten okup Fara dała Srebra Grzyw 200. Iezuici 1000 y Monstrancyą pozłocistą. HistBun 7. Monstrancya srebrna mała, mało od pacyfikała większá. AdnGosp F IV/ 279, 7. Monstrancya 1. - Krzyż wielki srebrny 1. - Patyny 2. KsPtaszUl 565. [...] na ostatek pozwolilibyli Arcybiskupi y Biskupi Sryber Koscielnych Kilichow Monstrancyi y inszych Sryber wszystko to zabrano narobienie pieniędzy, naostatek talery twarde przebiianą na inszą monetę [...]. DrobTuszInf 52-53. Offiarowawszy Votum Panu Bogu y Naswietszey Pamiey Mariey proszą ile moze bydz ten Łanczuch W te Swieta ktorych sie exponuie Naswietszy Sakrament Na Monstra[n]tiey y z Tabliczką był wieszany Ale sie to nie działo bo na Obrazie Noszączym zawiezony był [...]. KomonDziej 130v. Tegoz Roku Slachetny Pąm Tomasz Sląski Podstarosci na ten czas Zywiecki Sprawił y darował Kosciołowi Zywieczkiemu osobliwie Bracztwu Rozanczowemu Monstrantią Srebrną Złocistą w Slonce. KomonDziej 147. [...] w Kruszynie koscioł wymurował, dziesięć monstrancyi [...] ubogim kosciołom rozdał [...]. NiesKor II 10. [...] widzieć z iey szczodrobliwości w kościele S. Piotrá Szczerozłotą wielką monstrancyą, drogiemi kámieniámi bogato ozdobioną [...]. NiesKor II 28. Kściołowi, Monstrancyą, kielichy, u inny apparat ozdobny prowidowała. NiesKor II 359. Namiot bardzo bogaty do Monstrancyi zprawiła. NiesKor II 499. Kościoł ubogaciła [...] Monstrancyą szczerozłotą w drogie kamienie przystroioną. NiesKor II 656. HERB GALLECYI [...] iest Monstráncya między Krzyzami. ChmielAteny II 20. Monstráncya wielka szczerozłota. ChmielAteny II 28. Monstráncya iedná złota má dyamentow 20 tysięcy ná sobie; á miedzy temi ieden nad Melchisedech tyki iak orzech mierny láskowy [...]. ChmielAteny II 300. W Częstochowią widziałem z Drzewká Korálowego cásłą misternie wyrobioną Monstrancyę z Krakowa [...] ob hostilitatem tam repronowána. ChmielAteny1755 I 554. Monstrancya. ein Monstransz. foleil ou l'on enferme l'hostie; Saint Sacrament. T III 857.

# Użycia metajęzykowe: # [...] Monstrant Monstra'ncya, Muszquette, Muszkiet, Musterung, Musta' [...]. WojnaInst 170