ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 09.03.2023
MORSKI przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy: lp Ms. ż morskiey
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: zool. bekas morski: bekas morski. See-Schnepfe ein Vogel. bécasse de mer un oiseau. T III 31. ▲ morska bestia (sz. zm.): Obaczywszy Andromedę […] do skały przykowáną, y morskiey bestyey smokowi ku ziedzeniu nágotowáną; krasą y urodą uwiedziony, zákochał się w niey [Perseus]. OvOtwWPrzem 171. Różne raritates pokazywano nam. Miedzy inszemi krokodyle, więdłe syreny, różne bestie morskie stupenda, lamparta żywego, który jest naturaliter ferocissima bestia. BillTDiar 6. ▲ bałwany morskie: Niech zdáleká vtai się [Achilles] w báłwánách morskich, niech go w łonie Nereusz swoim trzyma: ty [Ulissesie] go w káżdey stronie Łátwo naydziesz. ClaudUstHist 131. Heretycy są ták burzliwi/ tácy buntownicy/ iáko báłwány morskie/ od wiátrow podniesione. BirkRus E3v. ▲ bezlist morski: Bezlist morski, (ephedra marina) ein Kraut dieser Art, das Manns hoch wächst. raisin de mer une plante qui croit à la hauteur d'homme. T III 37. ▲ armata morska (sz. zm.): Chciał koniecznie Maltę zburzyć [sułtan Osman] dwuch wielkich Hetmanów swoich, z wielką armatą morską nasławszy na wyspę onę. BirkOboz 7 nlb.. WIelki Hetman dowiedziawszy się/ że Prouisor Extráordynáryiny Armaty Morskiey vdał się tu do Senatu/ przysłał Proces in Contumaciam ná nim przewiedziony. MerkPol 185. Turczyn miesiąc złocić roskazuie, na swey morskiey armacie. AndPiekBoh 109. ▲ morskie burzenia, morskie burzenie: Przychodzęnie morskie/ v. Morskie burzęnie/ przychodzęnie. Kn 869. Wzbieránie i opadánie/ v. Morskie burzęnie. Kn 1346. Morskie burzenia/ Aestus maris. Wirimas mariu. SzyrDict 179. MARE'E (Flus et reflus de la mer) AEstus [...] MORSKIE burzenie podnoszenie y opadanie przychodzenie y odchodzenie wody ná morzu. DanKolaDyk II, 236. REFLUS (Retour des eaux de l'ocean. [...] MORSKIE burzenie przybywanie y opadanie wody. DanKolaDyk II, 423. ▲ morska burza: Ypospolitey potrzeba go [Syloreta] rzeczy, Wdrogę: ale tesz y prywata pędzi, Zesię na Morskie burze, vbespieczy. PotSyl 26.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: arcyrozbójnik morski »naczelnik piratów, korsarzy«: Arcyrozbojnik morski/ Archipirata [...] praedonum princeps. Kn 9. ▲ morski orzeł: Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł 11, 13-19. ▲ morska armata: [Tytuł] O woysku Rzymskim, ták ná ziemi iáko y morzkiey ármacie, y co zá znáku vżywáli ná chorągwiách. CezPiel 33v. ▲ pies morski »foka«: Piés morski rybá/ ábo Rybá chrzestkowáta rozmáita. Kn 693. Powyłaziły na owe Skały Delfiny okrutne, wielkie psy morskie y innsze zwierzęta rozne. PasPam 65v. ▲ morski rozbójnik »korsarz, pirat«: W zbudziłes Turkow z Morskich rozboynikow Z gusnego [!] gminu wielkich woięnnikow. PasPam 109v. ▲ cebula morska: CEbulę morską Plinius dwoiáką bydź pisze. SyrZiel 864. Toż czyni [...] Mycie Barszczem [...] Słonecznikiem/ Cebulą morską. PetrJWod 22. W niedostatku Soku Bzowego weźmi Proszku Cebuli Morskiey Sqvilla nazwaney. BeimJelMed 414. Syrop z Cebuli Morskiey [...] iest Arcysławnym lekarstwem. BeimJelMed 576-577. Cebulá morska Scilla. DasHünDict . ▲ koń morski: Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477. ▲ morska bitwa (sz. zm.): Morskie twoie bitwy z Turkiem, Czáty twoie ná brzegách Afrykańskich, á zwłaszczá pod Algerem, opowiedzą drudzy. BirkOboz 51. Co tylko bowiem w morskich bitwach bywa Wszytko to y w tey widziec się dostanie. ChrośKon 432. Marsiliyczykowie port swoy porządny maiąc y sposobnieyszemi do bitwy morskiey niz ziemskiey zostaiąc, wkilkudziesiąt statkach opatrznie sporządzonych w samym Porcie sie sprawili. SzołHist 20. ▲ kot morski »koczkodan«: Kot morski/ vide Koczkodan. Kn 310. ▲ ryba morska: Niebowid, wnieboyrzał ryba morska. (uranoscopus) ein See-Fish der immer gen himmel siehet. tapecon, un poisson de mer qui regard toujours au ciel. T III 970. ▲ gębka morska: Chromotę y vłomność członkow leczy: Wziąwszy Ruty y Szałwiey zá rowno/ w winie á w wodzie nápoły wárzyć do połowice/ y tym członki chrome náparzáć/ gębkę morzką w tym maczáiąc przez puł godziny káżdego dnia ráno y wieczor[.] SyrZiel 538. Wziąć Wroblego Prosá nasienia łot/ Kámykow z gębki morzkiey/ Kámieniá Zydowskiego/ skłá co nawybornieyszego Weneckiego palonego/ po pułtory kwinty. SyrZiel 789. WEś gębki morskiey, gębek ktore na Roży polney wyrastáią, oboygá co chcesz [...]. CompMed 454. ▲ ostryga morska: [...] dobrym żołądkom nie zászkodzą y surowe Ostrygi morskie. BanHist 40. [...] nic więcey zazywac nie trzeba, tylko co cztery godziny proszku z ostryg morskich z sześcią gran preparowaney sal nitry z mięszanego [...]. BeimJelMed 16-17. Na wyniszczenie kwasności znayduiących się w żołądku, bierz rano y wieczor na koniec noża rakowe oczy z Salitrą zmięszawszy proporcyonalnie; albo Skorupy z Ostrzyg Morskich biało upalone w cegielnym piecu. BeimJelMed 428. Weźmi Ostrzyg Morskich preparowanych bez ognia [...] ćwierć łota. BeimJelMed 617. ▲ cieśnina morska: ćieśnina morska. Meer-Enge. un Bosphore, détroit, bras de mer. T III 146. Insi zaś Bracia namienionych, przez cieśninę Morską (ieżeli na ten czas była) na tę stronę przeprawili się ku Europie. KleczPocz 7. Co iest cieśnina morska? Cieśnina morska abo przesmyk iest kanał ciasny łączący dwa morza z sobą. abo iednego morza dwie części, takie cieśniny są: Zund, morza ciasne między Francyą y Anglią, między Hiszpanią y Afryką, Eurip między wyspą Negrepontem y Liwadyą. WyrwGeog 14. Morza Europeyskie nazywaią się te, ktore oblewaią Kraie Europy wokoło. Są zaś te: Naprzod obszerne Morza o ktorycheśmy zwyż mowili: potem pomnieysze morza, odnogi iego, y ciaśniny morskie [...]. SzybAtlas 25. P[ytanie]. Jakie są granice Wielkiey Brytannii, y iaka iey iest długość y szerokość? O[dpowiedź]. Dwie te wielkie wyspy na Wschod są oblane [...] Morzem Połnocnym. Na Południe [...] Morzem nazwanym la Manche y ma ciasninę morską Kale. SzybAtlas 85. ▲ przesmyk morski: Cóż iest Przesmyk Morski [łac.: Fretum] Iest niby konał[!] Ciasny, czyli Ciesnina morska, łacząca dwa Morza z sobą, albo dwie części iednego Morza. Takie są. Przesmyk pod Giblartarem [...]. GiecyZiem 146. NOWA BRYTANIA. Ta ziemia leży na wschod nowey Gwinei, przesmykiem morskim od niey odłączona. ŁadSGramGeo_II 113. Przesmyk morski iest ciasne morze między dwiema lądami, taki naprzykład iest przesmyk Gibraltarski między Hiszpanią, y Afryką. SiekKraj 229. ▲ morska świnia: Delfin [...] morska świnia. T III 216.
Związki frazeologiczne: syrop z cebuli morskiej: Syrop z Cebuli Morskiey [...] iest Arcysławnym lekarstwem. BeimJelMed 576-577.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*MORSKO n
w funkcji nazwy własnej
Formy: lp D. Morska; B. Morsko
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiPrzedmowá do Jego Mości mego M. Páná P. STANISŁAWA MORSKIEGO ZMORSKA JurkLut Av.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

MORSKI m
w funkcji nazwy własnej
Formy:
Znaczenia:
nazwa osobowa »nazwisko«: Przedmowá do Jego Mości mego M. Páná P. STANISŁAWA MORSKIEGO ZMORSKA JurkLut Av.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM