Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. w funkcji zwrotnej »oczyszczać się z brudu przy użyciu wody lub roztworu wody ze środkiem myjącym, np. mydłem lub →ługiem«:

Rekcja: czym ‖ z czym

Y owszem iuż sie ták zwyczáili/ że w kráinie náder źimney śiedząc/ szat przedśię nie vżywáią żadnych/ kożuchámi sie (po wielkiey częśći nágie ćiáło bywa) nie co okrywáią/ myią sie w rzekách. CezWargFranc 74. O Láźni. Dźisia po obiedźie poydę do łáźni. Chceszli zemną/ tedy się nágotuy/ á przydź w cżás do mnie. Myłem się (myłám się) nie dawno. VolcDial 88. Pátrz jáko się pocę/ y jaki brud idźie ze mnie/ własnie jákobych się przez cáły rok nie mył (myłá.) VolcDial 89. On tedy vprzedźiwszy do domu swego/ rzekł: Wynidźćie wszyscy przećiw Pustelnikowi. Ktorych gdy stárzec vyrzał z daleka á ono ludźie idą z lámpámi/ pobaczył że to ku iego czći czyniono/ zewlokszy sie wskoczył w rzekę/ y stoiąc mył sie nie bárzo cudnie. On ktory mu służył obaczywszy to záwstydźił sie/ y prośił ludźie mowiąc: Wroććie sie boć stárzec nász od rozumu odszedł. A przyszedszy do niego rzecze: Oycze cożeć to vczynił? Oto wszyscy ktorzy cię widźieli/ rzekli: Iż to opętány stárzec. ZwierPrzykład 140. A gdy się chcesz tym ługiem myć/ bierz go nie tym naczyniem/ w ktorym go grzać chcesz/ ále iakim chędogim/ á grzeiąc go/ możesz weń włożyć kąsek myrrhy/ y cynámonu/ a z tym się myć/ iest to myćie bárzo głowie zdrowe/ nád pożytki námienione. PedSleszTajem 3. W tákiey chorobie potrzebá się strzedz/ ábyś się mocnym ługiem nie mył. PedSleszTajem 13. Y Dyánná się sámá ták pięknie nie myłá Nigdy/ choć tu do zdroiu tego więc chodziłá. ChełHGwar C3. Známienita Krynico ucieszne zrzodełko/ Tu się ia pierwey myię/ záś po mnie bydełko Pić przyidzie/ pięknasz to reecz zaraz się nápiie/ Tenże ktory swe członki tu zemdlone zmyie. ChełHGwar C3v. Na nagie obrazy w łaźni. Co za nagie obrazy, jeśli mię kto spyta? Łaźnia tu, w łaźni nago myć się przyzwoita, A jeśliby się komu niepoczesne zdały, Wolno, jeżeli umie, przybrać femorały. NaborWierWir I 326. Myię śię/ Lauo [..]. Kn 438. Powierzchnie záżywaią Wody rozmáitym sposobem/ ábo się nią tylko myiąc/ ábo w niey się kąpiąc/ ábo z niey strumień/ to iest/ kápánia ná ktory członek czyniąc/ ábo też nią gębką ábo chustą co náparzáiąc. PetrJWod 25. GDźieś iest gdźie Dáphni? Czyli ty gránice Przepádszy Delfu po gorách się kryiesz/ Czyli ználazszy swoie Rowiennice/ Myśliwa znowu gromiony zwierz biiesz/ Lub gdźie wesołe pryskáią Cieplice Tessalskiey Tempy/ z Nimphámi się myiesz/ Jákobym pátrzył/ stánąwszy gdźie blisko Ná wdźieczną twoię kąpiel/ y igrzysko. TwarSDaf 53. Przy takich wodách máją tám niektorzy małe sádzaweczki ábo Skrzynie urobione/ do ktorych czasu potrzeby wody oney gorący nápuszczáją/ á gdy śię trochę przestudźi/ w niey śię myią/ á zmywszy znowu ją záś precz wypuszczáją. VetIsland 30. Wtey tedy wolno ciepłey wánnie Myć się kilkánascié razy przygrzéwaiąć coraż. GrodzMisc 35. on ut supra sropek [!] wypiwszy my [!] się w oney wannie poky mozesz wytrwac asz po gembę [...]. GrodzMisc 53. Bydź W kośćiele á paćierzá nie mówić/ W láżni á nie myć się/ Ná tárgu á nic nie spráwić/ Bárzo nie grzeczy. W łáźni się nie myć, nie mieć paćierzá ná pieczy Wkosćiele, z tárgu przyść czczem, barzo to niegrzeczy. ŻabFor B4v. Do tych wód jako jeleń upragniony Bieżał Kupido i kołczan złocony Złożywszy, strzałki hartował w tym zdroju I chwytał gębą krople w przykrym znoju. Potem zaś jako ptak przed niepogodą Kąpał się, płucząc skrzydełka tą wodą; I gdy się myje, gdy się nurza pod nią, Nieobyczajnie zgasił w niej pochodnią, Stąd w twoim płaczu takie są zapały, Żeby mógł spalić okrąg świata cały Albo piorunem straszyć, albo domy Siarką wywracać bezbożnej Sodomy. MorszAUtwKuk 179. AktaMusz 1678 359. Czásu iednego rzekł námienony X. Iordanus do niego te słowá: Miły synu/ słuchay serdeczney rády moiey: Kiedykolwiek ráno wstáiesz/ álbo spáć idźiesz: Albo śię zewłoczysz álbo obłoczysz; kiedy śie myiesz álbo stroisz/ ták myśl w sercu twoim: O moy Boże/ iákom ia teraz piękny/ á żyię w rádośćiách y roskoszách wszelákich! Ale o iák czarny y szpetny ná on czás bedę/ gdy mię Dyiabli smołą/ śiárką y żywicą polewáć będą. GdacPan Y. Tákiemi byli owi Epikureyczycy we Gdańsku/ ktorzy tákie miedzy sobą byli uczynili przymierze/ że przez nie máły czás áni śię myć: áni śię Bogu ráno y ná wieczor/ przed jedzeniem y po jedzeniu modlić nie chćieli; y owszem ći Niecnotowie ják nagorzey y nabárzey mogli/ pustowáli y száleli; Lecz coż śię stáło? Ledwie dwá dni minęły/ á onę krotofilę álbo igrzysko płodźili/ aż oná ich swawola y rospustá zły koniec wźięłá [...]. GdacKon 3. Wodká wypalona z przestępowego korzenia (myiąc się nią) spędza rumieniec, krosty, etc. CompMed 84. Wroná choć się myie nie łádna. GruszCel 37. Ale y ty Betsabe, godnaś kary słuszney, Ześ się myła w prospekcie samołowki duszney! Gdyby skromność podczciwych żon w tobie mieszkała, Daleybyś od perspektyw Pańskich unikała. DrużZbiór 92. [...] abowiem jakokolwiek Rzeka z Zrzodła obfićie / abo hoynie Wodom bieży / z ktorey y Ludźie / y bydło w pragnieniu abo Żyżni nie tylko obczerstwieni / ale też y na obmyćie brudow dostatek Wody mieć mogom / jednak przece chceli kto śie z niy obczerstwić / z brudow obmyć / muśi sie sam przyczynić / k Wodźie iść / a myć śie / abowiem woda luboć od BOga dla tego jest ordynowana / przece sama od śiebie do Ust im sie lać / ani ich z brudu obmywać niebendźie. HackPraw 281. Myię co, myie, mył. [...] myię śię. 1) sich waschen. 2) sich putzen, von den Katzen. 1) se laver. 2) se nettéier, en parlant des chats. § 1) umył śię. 2) na deszcz kot śię myie. T III 879. OLIMPIVS HEretyk w łázni Cárogrodzkiey sie myiąc bluznił Troycę Swiętą/ powiadáiąc: iż w iedynym Bogu Troycá sie nie znayduie/ y záraz wołáć poczoł: zmiłuyćie śie ná demną/ ludźie tam przytomni pytali go/ coć sie dźieie? odpowiedźiáł: mąż iákiś świetny w białym odźieniu poláł mię gorącą wodą/ mowiąc: niebluzni [...]. GalAlphab 167.

◼ Przenośnie: ◼ Krwią się myje, krwią poci ten świat jako w łaźni: Wszędy pełno niezgody, pełno nieprzyjaźni. PotWoj1924 4. ◼ Już tak kończąc czas powszechnej rozpusty I zapuszczając niesmaczne zapusty, Jeśli nie życzę tej grzecznej drużynie, Żeby się co dzień trzykroć myli w winie, Niechajże mię to samego ominie. MorszAUtwKuk 30. ◼ Głádki kto się w krwawey wánnie myie. [...]. O iako głádki kto sobie krwáwą z ćiáłá swoiegó wytoczoną wánnę czyni. O iako piękny/ kto się ná świećie dla IEZVSA często poći. HinPlęsy 14. ◼ Każ Twa Miłość drożdże zlewać do wielkiej piwnice, Bo do nas pewnie przyjdą wszyscy pijanice. Każ i łaźnię nagotować, a dostatek smoły: Niech się myją roskosznicy, wycierają zioły. SejmPiek 56. ◼ W roźległych włościách teraz wilcy wyją Gdzie Dwor, w szlacheckiey krwi się krucy myią. RudnGłos 150. ◼ Bo takie często mylą nadzieie tych, ktorzy się w roskoszach kalaią, a nigdy się w lamentach pokutnych niemyią. FalŻycie Dv. ◼ Cieszy się nie mniey y Syn twoy kochany, Serce, co wczora odnosiło rany Żalu, w radości dziś się wodzie myie, Zaledwie żyie Swym zdrowiem cieszysz y miłą czeladkę, Ktora nie Panią, lecz ma w Tobie Matkę, Cieszysz y tego, co ma szczęście piersze Słać ci swe wiersze. RutZabawki 34.

2. w funkcji zwrotnej »w religiach:«: Ná te mieysce w Wigilią SS. KROZOW trzech, Chrześcian mnostwo schodźi się. Nábożeństwo odpráwuie, każdy suo ritu y myią się. ChmielAteny II 521. Swiat cały iest kościołem gdzie Bóg przemieszkuie Każdy w nim ku swey myśli ołtarz wystawuie, Każdy wielbi swą wiarę, swe cuda, swych świętych Męczenników, taiemnic zacność niepoiętych, Ten mniema, że się myiąc na dzień kilka razy, Zpłócze wszelkie przed Niebem z duszy swoiey zmazy, I że bez obrzezania nie można bydź w niebie, Ow Boga Bramy pomstę oddala od siebie, I sądzi, za to że się ieść krolika wstrzyma, Zażywać będzie rozkosz którym końca niema. VoltChomentPrawo 17.

3. »być oczyszczanym z brudu przy użyciu wody lub roztworu wody ze środkiem myjącym«: Czystym Krol Bolesław/ ztąd wstydliwym go zwano/ Bo zmárły nie dał się myć/ by go nie widźiano. BachMąż E3v. Przydać ieszcze trzeba do tey wszystkiey mieszaniny cztéry uncye nayprzednieyszego cukru kanaru, na proszek ztłuczonego, dragmę iedną Boraxu, tyleż Kamfory, miękisz ze trzech bułek małych pszennego chleba, ważący z każdey puł funta, a ten prosto z pieca, y puł kwarty dobrego wina białego; to wszystko powinno moknąć w alembiku przez 18. albo 20. dni; potym się przepędza, a woda która odchodzi, wlewa się w czyste naczynia, y chowa do używania, z którey nim twarz myć się będzie, trzeba następuiącym sposobem wyciągnąć tłustość. [...]. AlletzAlb 85. Sposob utrzymywania drzew Morwowych. Trzeba zbierać krew z kurcząt y innego drobiu, który się biie, y nalewać wodą, w którey się myie wszelkie mięsiwo: przydaie się do tego gnoy krowi. Wszystko to trzeba trzymać na słońcu przez kilka dni, a potym polewać tym drzewa mormowe. DośwGosp 86.

◼ Przenośnie: ◼ Gdy ták Krolewstwo/ żal w ich sercu ryie Y dármo w krwáwey posoce się myie Krolewic nocne iákie miał wygody/ Swiádkámi były z śiniałe iágody. ZawiszaMiłość B.