Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »uszczknąć czego, pomniejszyć, uszczuplić co«: Uczyniwszy Pokoy z Moskwą Mizernemi kondycyiami y dawszy im rzęsisty Bassarunek zato cos my ich potłukli Nietylko ich własności nienaruszywszy [...] ale ieszcze im przyczyniwszy [...] zaczynamy szczęsliwie woynę domową. PasPam 187.

2. »uszkodzić, nadpsuć, zniszczyć co«: Zapaliły się miny ale w ludziach nie uczynili szkody naymnieyszey nawet y wałow y budynkow nic nie naruszyły. PasPam 72. Ztego w Oknach ubudwu u wierzchu Kamienia po Keszu urwał, a potym na Obrazie nad głową samą Swietego Antoniego w Ołtarzu bedącego stanął, y Trepki mu Srebrne znog zrzucił lec zadney Skody w Srebrze nie uczynił ani Obrazu nie naruszył. KomonDziej 213. Na żadnych innych miejscach i nie inaczej, tylko tam i tak, jak im przykazano będzie, kruszący sól kruszyć powinni, przeciwnym zaś sposobem, gdy ich przełożony zastanie, tedy za pierwszym razem nie tylko sól wyrobiona nie ma im być zapłacona, ale nadto jeszcze za winę groszy dwadzieścia wyliczą, jeżeli zaś gdziekolwiek calizny albo filarów naruszą, by też było i najmniej, tedy złotych pięć za winę położą. InsGór 1743 150.

*NARUSZONY
im. przym. bier.

Formy: odmiana złożona lp M. ż naruszona; B. ż naruszoną; n naruszone; Ms. ż naruszonej; lm M. nmos naruszone; B. nmos naruszone

Znaczenia:

1. »pomniejszony, uszczuplony«: Chowanski [...] uszedł piechota zas wszystka mało co naruszona oprocz owych kilku set narazie wyciętych została zywcem. PasPam 97-97v. Tez Prawa [...] nienaruszone miec chcięmy. PasPam 213. Wywoziłem tedy rzeczy potrosze do Madziarowa Bom iuz był Smogorzow puscił pasierbowi przed Rokiem a pusciłem in eadem Qualitate iakom go odebrał Y trzymał przez lat podobno 17 to iest Grunty dobre wyprawne ktore zastałem był po Aręndarzach bardzo zaszpecone, Budynki dobre Restaurowane Sady poszczepione lassy zapuszczone y nic nienaruszone [...]. PasPam 282v-283.

◼ Przenośnie: ◼ Wolna Elekcyia [...] nienaruszone ma zachowanie. PasPam 213.

2. »zachwiany, zmienny«: WMMPana [panu] przy nie naruszoney poczciwosci gdy by zadano zes zdraycą Rzptey [...] quo animo takową przyimował byś kontumelią. PasPam 135v.

3. »zepsuty, zniszczony«: Iednę [rzeźbę osoby z marmuru] wyrzuciły były prochy całą nienaruszoną na tę stronę ku woysku. PasPam 60v. [...] Woiewoda Podlaski zostawszy naruszony Apoplexyą mowić iuż był zaniechał, lecz [...] uczynił Testament z wszelką dyspozycyą [...]. GazPol 1736 10 1 nlb.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]